Het is 1 december 1948 en ik ben jarig. Het is mijn eerste verjaardag. Het moet mijn moeder zijn geweest die op het idee kwam om mij mee te nemen naar de fotograaf op de hoek van de Munt en de Kalverstraat. Zelf vond ik het niet zo’n best idee, zo te zien. Ik kijk […]
Dit is mijn moeder met twee van mijn jongste zusters, Lucie en Trees. Mijn moeder heeft een kat op haar schouder. Die heette Mickey, want al onze katten thuis hebben altijd Mickey geheten. Het bijzondere van deze foto is, dat ik er niet op sta. Dat kon ook niet, want ik was nog niet geboren. […]
Johannes van der Waalsstraat 33, vanuit het dakraam in 1978 Ik ben geboren in een doodgewone bovenwoning, een stulpje voor de middenklasse, voor een ambtenaar zoals mijn vader zoals er zovelen waren in die tijd. Duizend in een dozijn, meer was het niet. Maar dit bescheiden geboortehuis is nu een gewild eldorado, waar elke vermogende […]
Hans Kraan en ik op het Spui in Amsterdam bij de rellen tijdens de Maagdenhuisbezetting, mei 1969 (foto: de Volkskrant). Ik mag de oorlog dan niet hebben meegemaakt, de jaren zestig heb ik redelijk intensief beleefd. Sterker nog, die jaren zitten als dikke ringen in de boomstam van mijn leven. Eigenlijk is dat roerige decennium […]
Museumplein in de jaren vijftig, met rechts: de onthulling van het beeld van Vincent van Gogh in 1962 (Foto’s Beeldbank Stadsarchief Amsterdam) Begin jaren zestig was ik vaak op het Museumplein in Amsterdam. Het Ignatiuscollege aan de Hobbemakade was daar niet ver vandaan. Zo kan ik me nog goed herinneren dat op het Museumplein bij […]
‘Als velen heb ik geregeld over het eindexamen gedroomd. Maar de meest sprekende droom was toch wel deze: ik stond voor de deur van de school en daar werden door een pater boeken en schriften uitgedeeld. Onderwijs als een vorm van charitas. Die andere wereld was wat de Concertgebouwbuurt heette. Een paar van mijn beste […]
Saffierstraat in de jaren twintig ( foto Beeldbank Stadsarchief Amsterdam) ‘Huub Mous is een lichtelijk karakterloos persoon, een vriendjes-aaier, arrogante akela van een kliekje salonkunstenaars.’ Deze woorden vond ik enige tijd geleden in mijn mailbox. Retour afzender, denk ik in zo’n geval. Maar wie was de afzender? Even dacht ik dat ik hierop kon reageren, […]
Borneostraat 30-34, met rechts het Timorplein. Gezien vanaf de derde etage van de Technische school, Timorplein 21. ( Foto Beeldbank Stadsarchief Amsterdam) . ‘Het is of onze jeugdherinneringen zorgvuldig in ons onderbewustzijn opgeborgen liggen als de waardepapieren in de kelders van een bankgebouw. Zij wachten daar rustig totdat een stoutmoedige bankrover hen uit hun isolement […]
I used to live in New York CityEvery thing there was dark and dirtyOutside my window was a steepleWith a clock that always said 12:30 Aldus zongen The Mamas and the Papas in de jaren zestig. Twelve thirty heette het liedje. ‘Uit het raam keek je uit op een torenspits, met een klok die altijd […]
In de Helmersbuurt in Amsterdam stond ooit het Wilhelmina Gasthuis, dat in de volksmond ‘het WG’ werd genoemd. Vooral Paviljoen 3 was een begrip. Als je gek was ging je naar ‘Paviljoen 3’. Ik herinner mij het oude WG vooral door mijn jongste zus Trees, die in 1956 hier werd opgenomen om een zware hersenoperatie […]
( Foto: Het geheugen van Nederland) Het is eind jaren vijftig. Aan de rand van Amsterdam worden de Westelijke Tuinsteden gebouwd. Op een strook opgespoten land voetballen een paar jongens. Op de achtergrond zie je nog de oude bebouwing. Op het zand zullen weldra moderne flats verschijnen. Kale woonblokken, steeds maar weer hetzelfde. Sommige achter […]
Foto: De Pilsener Club (De Engelse Reet) in de Begijnensteeg (Bron: Stadsarchief Amsterdam) ‘Als dit universum in zijn uiterst complexe orde en precisie het resultaat van een blind toeval zou zijn, dan is dat net zo geloofwaardig als wanneer een drukkerij explodeert en alle druklettertjes weer op de grond terecht komen in de voltooide en […]
‘Tussen de puinhopen voel ik mij prettig, ergens anders hoor ik niet thuis,’ zegt Arthur Muttah in De tranen der acacia’s van W.F. Hermans. Die puinhopen werden na de oorlog snel opgeruimd. In de jaren vijftig was er geen mooiere buurt in Nederland dan het Amsterdam-Zuid, waar ik al mijn schooljaren heb doorgebracht. De sporen […]
Eerst dankzij het bewustzijn komt het niets in de wereld. In de angst ontdekt het bewustzijn zichzelf als een onbestemde vrijheid die is losgeslagen van elke geborgenheid. Het leven is onbestendig. In de moederschot bestond geen angst, alleen een onschuldig kabaal van klotsende geluiden. Ik weet niet precies wanneer de angst in mijn kinderjaren is […]
Nutteloosheid wordt steeds zeldzamer. Nutteloze kennis dus ook. Ik hou van nutteloze kennis. Nutteloze vragen die tot tot nutteloze antwoorden leiden hebben iets Zen-achtigs. Ze maken het leven lichter. Door de mogelijkheid van het nutteloze tot het eind toe open te houden, wordt zelfs de dood wat meer aanvaardbaar. Stop making sense! `De zinloze vraag […]
Eergisteren kreeg ik een mailtje van Frank van Kolfschooten. (zie: hier) Van hem heb ik het boek De koningin van Plan Zuid. Geschiedenissen uit de Beethovenstraat (1997) in mijn boekenkast staan. ( Zie mijn blog: De poëzie van een straatnaam) Momenteel is hij een bundel aan het samenstellen onder de titel Mijn Amsterdam-Zuid, die dit […]
De O.L.-Vrouwe van Altijddurende Bijstandkerk in de Chasséstraat in Amsterdam West kerk dateert uit 1926, de hoogtijdagen van het Rijke Roomse Leven. De architect was K.P. Tholens, die meerdere kerken in Amsterdam heeft ontworpen, ook na de oorlog nog. Zo is ook de Christus Koningkerk in de Watergraafsmeer van zijn hand, de kerk waar ik zelf ook […]
Uitzicht vanuit het Picasso-Museum in Parijs, februari 2019. Als kind bestudeerde ik vaak de plattegrond van Amsterdam. Zo ontdekte ik tussen de Ing. Lelylaan en de Sloterplas een klein rond lopend straatje, het zogeheten Colenbrandershof. Ik ben daar op een vrije woensdagmiddag nog eens naar toe gefietst om de situatie ter plekke in ogenschouw te […]
De waan wordt niet veroorzaakt door een gebrek aan informatie, maar door een overload. Wat betekent dat? Het is niet een teveel aan input waardoor de geest ontspoort, maar door een gebrek aan samenhang in wat er op hem afkomt. Maar wat is dan het verband der dingen in wat er op hem afkomt? In […]
‘Ik zeg zeer opzettelijk, dat de christelijke godsdienst, zoals ze is georganiseerd in haar kerken, de voornaamste vijand van de morele vooruitgang in de wereld is geweest en nog is. Ik geloof dat godsdienst in de eerste plaatst en in hoofdzaak is gebaseerd op vrees.’ Aldus verklaarde Bertrand Russell in 1927. Deze woorden spreken mij aan, […]
In een psychose kan soms een gevoel van almacht worden ervaren, waarbij het idee ontstaat dat je zelf de architect bent van je eigen werkelijkheid, of dat je een buitengewone kracht of controle kunt uitoefenen over je eigen gedachten en omgeving. Dit kan dan ongemerkt leiden tot een geestestoestand waarin je ervan overtuigd raakt dat […]
Harry Mulisch was een schrijver wiens werk sterk beïnvloed werd door de Tweede Wereldoorlog, de tijd waarin hij opgroeide. Van hem is minder bekend dat hij op zijn tweeëntwintigste jaar een psychotische episode heeft gekend. In beschouwingen over zijn werk wordt dit dramatische gebeuren doorgaans slechts summier vermeld. Toch heeft hij hier meerdere malen zelf over […]
Toen ik in de jaren zeventig kunstgeschiedenis studeerde, had je nog een kandidaatsexamen. Voor kunstgeschiedenis bestond dat examen uit twee delen: kunstgeschiedenis en klassieke archeologie. Voor kunstgeschiedenis moest je drie mondelinge examens afleggen, respectievelijk in de Middeleeuwen, Renaissance en de Nieuwere Tijd na 1800. Daarin moet je ook je hoofdvak kiezen voor de doctoraal, tenminste […]
‘Wanneer men afziet van grove uitspattingen en gewoonteprostitutie (tempelprostitutie), waarin deze sacrale promiscuïteit gemakkelijk ontaarden kan, is het immers het beleven van de liefde in gemeenschap, dat hier beslissend is geworden: men maakt elkaar gelukkig, men maakt zoveel mogelijk mensen gelukkig! Vooral rondom de sociaal-religieuze ideologieën, die in hoofdzaak op de gelijkheidsgedachte berusten, moet men […]
Vorig jaar bezocht ik de Scuola San Rocco in Venetië om daar de plafondschilderingen van Tintoretto te zien. Sinds 1972 was ik hier niet meer geweest. Opnieuw raakte ik diep onder de indruk van de duizelingwekkende ruimte die zich opende voor mijn ogen, een ruimte waar de hemelpoort wijd open leek te staan. Wat voor […]
Het boek Afscheid van Simon werd geschreven door de weduwe van Vestdijk: Mieke Vestdijk-Van der Hoeven. Het zijn onderhoudend geschreven memoires die een goede aanvulling vormen op de Vestdijk-biografieën van Hans Visser en Wim Hazeu. Het exemplaar het boek dat ik zelf ooit kocht is gesigneerd is door the widow herself. Het boek beslaat voornamelijk de periode […]
Het statistisch gegeven dat er op het platteland relatief veel suïcides voorkomen, vormde een belangrijk uitgangspunt voor het boek De laatste dagen van de dorpsgek van Anne-Goaitske Breteler. Deze helder geschreven studie naar de ‘geestelijke gezondheid op het platteland’ is inmiddels in meerdere recensies met lof overladen. En terecht. Het is een prachtig boek. De stijl is helder […]
‘ Als de Grieken tirannen zijn, zijn de Duitsers voorbestemde slaven. Griekenland heeft de hele ontwikkeling van de moderne beschaving ingrijpend veranderd en heeft haar denken, haar normen, haar literaire vormen, haar beelden, haar visioenen en dromen overal waar ze bekend werd, opgelegd. Maar Duitsland is het ultieme voorbeeld van haar triomfantelijke spirituele tirannie. De […]
‘Ik begreep opeens wat het betekende schrijver te zijn: Men leeft voortdurend naast zichzelf; neen, het is erger, men leeft – hoe moet ik mij uitdrukken – men leeft als het ware dwars door zichzelf heen, zoals dat standbeeld hier in de tuin met één been over zijn gewonde vriend heenstapt en zich niet meer […]
‘Een biograaf, aldus Voltaire in Vestdijks roman, moet over bewijsplaatsen kunnen beschikken – zegslieden, als het kan documenten – , waarnaar te verwijzen is en die iedereen desgewenst kan raadplegen. ‘Of ik moet door redenering, door deductie, de waarschijnlijkheid van een feit zo hoog worden opgevoerd, dat geen redelijk mens nog naar een bewijzen vraagt. […]
‘Wie met een zucht van verlichting spreekt over ‘het verleden’, vergist zich. Het Europa van Rafael en Goethe heeft met het Europa van nu evenveel te maken als een emmer koeiemelk met de geschifte derrie, die ontstaat als er een scheut azijn in gekwakt wordt. Al hebben wij het zure water weer zo’n beetje democratisch […]
Als ik schrijf, transformeert mijn ‘ik’ zich in iets wat het nooit eerder geweest is. Een tekst is een vloeibaar proces waarin de lezer telkens weer een nieuw spoor trekt in een weefsel van tekens, waaruit een tekst is opgebouwd. Wie ‘ik’ schrijft, is die ‘ík’ niet, nooit geweest ook. Maar hoe zit het dan, […]
‘Wij leven in een bezeten wereld. En wij weten het. Het zou voor niemand onverwacht komen, als de waanzin eensklaps uitbrak in een razernij.’ Sinds Johan Huizinga deze beroemde woorden optekende als openingszin van zijn boek In de schaduwen van morgen (1935), hebben verschillende schrijvers en filosofen de wereld beschreven als waanzinnig, psychotisch of anderszins […]
‘Op 17 mei 1965 gaf Reve in een prijsopgave in briefvorm aan dat hij hetzelfde bedrag wilde hebben voor de vertaling van Tiny Alice. Met de brief retourneerde Reve het exemplaar van het toneelstuk dat Oster hem had toegezonden. Het gaf de volgorde van onderhandelingen aan. De tekst werd uiteindelijk vertaald door Ernst van Altena. […]
We leven in een tijd van identiteitspolitiek, opkomend populisme en nationalisme. Wereldwijd lijkt er sprake van een toenemend verlangen om ergens thuis te horen in een wereld die geen thuishaven meer kent. Maar is het wel goed om toe te geven aan dat verlangen? Nationalisme heb je in soorten en maten. Er bestaat tegenwoordig zelfs […]
‘De liefde is de tijd en de plaats waarin het ‘ik’ zich het recht voorbehoudt buitengewoon te zijn. Soeverein, zonder ook maar individu te zijn. Verdeeld, verloren, vernietigd, maar door de imaginaire vereniging met de geliefde ook samenvallend met de oneindige ruimten van een bovenmenselijke psyche. Paranoïde? In de liefde ben ik op het toppunt […]
Titiaan, Het villen van Marsyas. De christelijke iconografie is een opsomming van horrorverhalen: kruisingen, brandstapels, onthoofdingen… Maar ook in de Griekse mythologie zijn er heel wat martelingen op een pakkende wijze beschreven. Wat dat betreft bouwden de christenen gewoon door aan de toren van verhalen die al in de Oudheid was opgetrokken. Deze vaak gruwelijke […]
De Dapperstraat, voor de oorlog (Foto: Amsterdams Stadsarchief) In de jaren tachtig werd de Indische buurt volledig gerenoveerd. De meeste huizen gingen tegen de vlakte en het Sumatraplantsoen werd dichtgebouwd. In 1932 kwamen mijn ouders hier te wonen, op nummer 14 hs, nadat mijn vader opnieuw was overgeplaatst. Voor hem was het de tweede keer […]
Man Ray, Erotique Voilée, 1933 & Charles Cordier, Venus Africaine, 1852 Kunst was ooit het humanistische ideaal van de mensheid, waar op de wereld ze ook woonden en in welke tijd ze ook geleefd hadden. Dat was het grootste verhaal uit de tijd van de grote verhalen. Die idealistische visie op de mens kwam naar voren […]
