Twee weken geleden stond ik nog op de Acropolis. Het was een wonderlijke ervaring om daar tussen al die ruïnes te staan. Want meer is het niet. Wat brokstukken van zuilen die weer zorgvuldig op elkaar zijn gezet. De Kariatiden zijn niet eens echt, de originelen staan in het museum. De mooiste sculpturen zijn in Londen te zien, omdat een Engelsman ze ooit heeft gejat. Toch raakte ik onder de indruk. Teruglopend van de tempels keek ik uit over het moderne Athene. Het was zondagochtend. Geen smog, een staalblauwe lucht en een glashelder uitzicht.

Direct voor me lag de Areopagus. Op deze rots, die genoemd is naar Dionysius de Areopagiet, heeft Paulus in het jaar 51 zijn beroemde redevoering gehouden over ‘de onbekende God’. Opeens besefte ik dat ik op een kruispunt van de geschiedenis stond. Hier heeft het Paulinische christendom de fakkel van de klassieke oudheid overgenomen. Zonder Paulus was Europa nooit gekerstend. Het christendom was een sektarische, joodse beweging gebleven, zoals er zoveel waren in die tijd. Het vuur was uitgegaan als een nachtkaars.

Paulus is een intrigerende figuur. ‘Als ik zal roemen, zal ik roemen op mijn zwakheden’, heeft hij ooit eens gezegd. Hij had niet zo’n hoge pet op van de mens en van de vrouw al helemaal niet. Toch was hij zeker niet dom. Volgens de Sloveense filosoof Slavoi Žižek moet hij zelfs geniaal zijn geweest. Het was immers Paulus die het principe van ‘de eeuwige voortijd’ bedacht. De mens is door Christus verlost, maar het eeuwige koninkrijk is nog niet aangebroken. Zo is de mens al eeuwenlang in afwachting van een reeds gerealiseerde verlossing. In die staat kan de mens genieten alsof hij niet geniet. Hij kan zich alvast onsterfelijk wanen, terwijl hij de dood in de ogen heeft. Deze voortdurende staat van een eeuwig ‘nog niet’ heeft het christendom – volgens Žižek – met het communisme gemeen. De communisten hebben het hiernamaals alleen naar de toekomst verplaatst.

Paulus en Lenin verschilden niet zoveel in hun denken. Beiden ontwierpen een dubbele strategie, die in wezen pervers is.