Wie op Google HUUB MOUS intypt en vervolgens GAT IN OZONLAAG komt terecht bij een tekst genaamd JIHAD, MCWORLD EN HET GODVORMIG GAT (http://www.xsbb.nl/phpbb/viewtopic.php?id=gogol&p=
4148202&sid=b43b27b57a6eeca88397b2c8776b5c22).

Zo moet het ook Mark Stevens zijn vergaan. Hij is redacteur van het televisieprogramma ‘De grote verwarring ‘ van de VPRO. Deze late-night talkshow, die in september de lucht ingaat, zal aandacht besteden aan allerlei zaken die zich afspelen op internet. Eergisteren belde Mark mij op. Hij vertelde mij dat hij al een tijdje mijn weblog volgt. Voor zijn programma was er behoefte aan mensen met tegendraadse meningen en als ‘professionele dwarsligger’ zou ik daarin wellicht iets kunnen betekenen. Op 16 september zal de uitzending zijn gewijd aan ‘het gat in de ozonlaag’ en hij had gelezen dat ik ook daar een mening over had.

Ik moest heel lang nadenken wat die mening dan wel zou kunnen zijn. Ik schrijf inderdaad over van alles en nog wat, vaak niet gehinderd door enige deskundigheid. Maar ‘het gat in de ozonlaag’, nee, daar heb ik toch echt geen verstand van. Toen ging mij opeens iets dagen. Ik heb inderdaad iets geschreven over ‘de spirituele ozonlaag’. Het verdwijnen daarvan zou iets te maken hebben met het conflict tussen de islam en de westerse wereld. ‘De spirituele ozonlaag’ is een metafoor die – naar ik meen – door Peter Sloterdijk wordt gebruikt in zijn boek Sferen. Ik had dit beeld in verband gebracht met het ‘Godvormig gat’, een beeld dat voor door Sartre wordt aangehaald in zijn toneelstuk ‘De duivel en God’ in 1951. Sindsdien duikt dit beeld op in allerlei beschouwingen over de terugtocht van de religie in de 20^ste eeuw.

Hoewel ik de vergelijking zelf heb gebruikt had ik mij nooit eerder gerealiseerd dat het ontstaan van een gat in de ozonlaag ook daadwerkelijk verband zou kunnen houden met het ‘Godvormig gat’ in de moderne, westerse cultuur. Als ik daar nog eens goed over nadenk, zou ik daar best iets zinnigs over kunnen vertellen. Botsende beschavingen, teveel spirituele uitlaatgassen die veroorzaakt worden door een wildgroei van private religies. Schreef Heidegger niet al over ‘de ontgoding’, een sluimerend proces dat de moderne wereld langzaam aanvreet en gelijk opgaat met het ontstaan van ‘de tijd van de wereldbeelden’.

Ontgoding, zei Heidegger, is iets anders dan secularisering of onttovering. Het is een proces dat zich op een dieper niveau voltrekt. In dit spiegelbeeldig gebeuren wordt enerzijds het wereldbeeld langzaam ‘verchristelijkt’ naarmate de wereldgrond zelf stilaan als het absolute en oneindige wordt opgevat, en anderzijds het christendom zelf steeds wereldlijker naarmate het zijn christelijke eigenheid steeds meer herinterpreteert als een wereldbeschouwing tussen andere wereldbeschouwingen. Dit alles resulteert in een toestand die Heidegger aanduidt als een ‘besluiteloosheid omtrent God en de goden’, een soort eindtoestand van de westerse cultuur waaraan het christendom zelf het meest heeft bijgedragen.

Het gaat dus niet zozeer om een ‘gat in de spirituele ozonlaag’, als wel om het langzaam verdwijnen van een zeldzaam soort gas uit de totale atmosfeer. Dat dit proces ook een letterlijk iets met ozon van doen kan hebben, sluit ik niet uit. Ozon wordt niet alleen door stofzuigers geproduceerd maar was ook een soort restproduct van heiligen. Zo beweerden tijdgenoten van Thomas van Aquino dat deze heilige het gebod van de kuisheid zo fanatiek navolgde dat er permanent een ozongeur om hem heen hing, alsof het zojuist geregend had. Wie maalt er tegenwoordig nog om kuisheid? Geen wonder dat dat gat daarboven steeds groter wordt.

Even later werd ik teruggebeld. De redactie van ‘De grote verwarring’ had toch maar besloten om mij niet als gast uit te nodigen. Mijn betoog zou waarschijnlijk teveel verwarring hebben gesticht. ‘U hoort wellicht nog van ons, wij houden u in de gaten’, zo werd mij tot slot nog medegedeeld.