Het concert van Madonna gisteravond in de ArenA in Amsterdam is redelijk rustig verlopen. Demonstranten voor en tegen zijn niet slaags geraakt. Aanhangers van de actiegroep ‘schreeuw op leven’ deelden flyers uit als protest tegen de kruisigingact die minster Donner niet kon verbieden, al had hij dat graag gewild. Maar ook voorstanders van de vrijheid van meningsuiting kwamen in actie, zoals een tiental leden van Groen Links onder leiding van Tweede-Kamerlid Nevin Özütok. Er wordt weer gedemonstreerd voor en tegen God. Dat was twintig jaar geleden ondenkbaar geweest, zeker in Nederland.

Seks en religie vormen nog altijd een explosief mengsel in de media. Camille Paglia, hoogleraar in de kunstgeschiedenis, heeft ooit het fenomeen Madonna proberen te doorgronden. Zij ziet in Madonna de belichaming van een nieuw soort ‘Italiaans-heidens katholicisme’, een onderstroom in de Europese cultuur, waarin allerlei heidense elementen bewaard zijn gebleven. In onze tijd van popmuziek en massamedia breekt deze heidense onderstroom als het ware ‘door het asfalt heen’, waarmee de weg van de twintig eeuwen christelijke en humanistische beschaving is geplaveid.

Vanwege haar enorme invloed op vrouwen in de hele wereld ziet Paglia in Madonna niet alleen de toekomst van het feminisme, maar ook de terugkeer van een seksueel georiënteerd ‘religieus heidendom’. Hormonen, zo stelt Paglia, zijn onze verbinding met de heidense cultuur. Madonna opent ons opnieuw de ogen voor de eeuwige waarden van schoonheid en genot. De verhevenheid van de fysieke schoonheid die door Plato – en voor hem de Egyptenaren – zelfs als goddelijk werd erkend – is door het christendom in de ban gedaan. Madonna is de nieuwe bevrijder daarvan. Zij heeft dan ook een betere kijk op seks dan de meeste feministen want ze erkent zowel de list als het dierlijke van de seksualiteit.

Paglia interpreteert Madonna’s pompeuze seksueel exhibitionisme niet als goedkoop of triviaal, maar als de complete bloemrijke uitdrukking van de oude heerschappij van de hoer over de man. Het wachten is nog slechts op de verschijning van Madonna die als een tempelhoer op een funky manier psalmen gaat zingen. Paglia raakte gefascineerd door haar massieve, resonerende basimprovisaties, die Madonna als Italiaanse katholiek op een liturgische manier gebruikt. Haar verschijning is de synthese van de blijvende dualistische elementen in onze cultuur: heidens en joods-christelijk, romantisch en klassiek..

Dat zijn grote woorden, zeker voor Madonna. Toch lijken ze mij een kern van waarheid te bevatten. De bijzondere band die Madonna heeft met de symboliek van het christendom is een ideaal marketingconcept. De media zijn het nieuwe fluïdum van de spiritualiteit. Madonna verbindt religie niet alleen met seks, maar ook met sadomasochisme. In haar – sterk geformaliseerde – kruisigingact lijkt alles samen te komen wat zij met haar kunst te vertellen heeft. Op theatrale wijze verwijst zij naar ‘de perverse kern van het christendom’ die eeuwenlang in de verbeelding van de kruisdood van Christus in talloze variaties in beeldende kunst tot uiting is gekomen.

Een naakte man hangend aan de het kruis is in onze tegenwoordige beeldcultuur onverbrekelijk verbonden met pornografie en SM-taferelen. Dat was vroeger natuurlijk ook zo, maar door deze martelingscène tot icoon van de Verlossing te promoveren, werd de perverse kern van dit gruwelijke en tegelijk genotvolle tafereel gesublimeerd in een alom geaccepteerd religieus ascetisme. Dit transformatieproces beleefde in de Barok zijn hoogtepunt toen de kruisigingscène in de schilderkunst de trekken kreeg van een spektakelfilm. Madonna is de vrouwelijke Verlosser van onze hedendaagse beeldcultuur. Zij haalt niet alleen het heidendom terug, maar zet ook het chistendom voort met de middelen van de massamedia.