Gisteren lag onze poes Mira steeds maar weer te kroelen tegen mijn colbertjasje dat over de stoel hing. Nu weet ik dat Mira erg op mij gesteld is, maar zo’n aanhankelijkheidsbetuiging was ook wel wat overdreven. Nadere inspectie deed blijken dat er iets bewoog in de voering van mijn jasje. Het kon er niet uit, […]

Vijf jaar geleden gaf ik voor Academie Minerva in Groningen een reeks gastcolleges over het thema ‘Kunst in tijden van terreur‘. Bij de voorbereiding daarvan heb ik mij proberen te verdiepen in ‘het demonische’. Het demonische is een wat vaag begrip dat een lange traditie achter zich heeft. Plato had het er al over. De […]

Slavoi Žižek is voor mij een van de belangrijkste filosofen van deze tijd. Ik mag hem graag lezen, maar vooral ook zien. Op YouTube zijn een aantal interviews en colleges van hem te zien. Hij wrijft dan geregeld op een reflexachtige wijze aan zijn neus, een rare tic die mij altijd doet denken aan het […]

Terreur – zo wordt wel eens vergeten – was mede een westerse uitvinding die stamt uit de tijd van de Verlichting. Die Verlichting was niet alleen maar de humaniteit van Kant en de rationaliteit van Voltaire, maar ook de genadeloze dialectiek van Hegel. In die dialectiek was terreur een noodzakelijke voorwaarde in het proces van […]

Een arbeider, die al een tijd lang verdacht werd van diefstal, werd elke avond als hij zijn kruiwagen de fabriek verliet nauwkeurig geïnspecteerd. De bewakers konden niets vinden. De kruiwagen was altijd leeg, totdat uiteindelijk toch het kwartje viel: de arbeider stal de kruiwagens zelf. Dat is een mooi voorbeeld van een misverstand. Er wordt […]

We leven in een tijd van de optimale winstmaximalisatie, ook wat het individuele leven betreft. ‘Haal alles uit je leven’ dat is het adagium bij uitstek van deze tijd. Het leven zelf is een vorm van ‘individuele expressie’ geworden. Maar het westerse begrip ‘expressie’ is nog geen honderd jaar oud. De betekenis ervan is historisch […]

  ‘Ik wilde een kruisje slaan bij vieze woorden. Ik wilde heidense overblijfselen in het dorpsritueel toelaten, in tegenspraak tot de Curie. Ik wilde in geheime onroerende goederen doen, de agent van een nooit verouderende, anonieme miljardair. Ik wilde veel goeds over de joden schrijven. Ik wilde gefusilleerd worden temidden van de Basken, omdat ik […]

‘There are women for whom it holds that, in order to be allowed to fuck them freely and repeatedly, one would be ready to calmly observe one’s own wife and small child drowning in cold water.’ Met deze ijzingwekkende eerste zin van een roman veroorzaakte een Engelse schrijver een aantal jaren geleden een schandaal. De […]

Castilië is het land van kastelen. Voor een Spanjaard in de zestiende eeuw was het dan ook geen vreemde gedachte om de menselijke ziel als een kasteel op te vatten. De ziel is een innerlijke burcht. Binnenin zit God en in de buitenste vertrekken heerst de duivel. Ieder mens wordt door centrifugale krachten weggedreven van […]

De vervoering is het snijpunt van idealisering en sublimering en 
op dat kruispunt vindt de omvorming van de zinnelijke aandriften 
plaats die zich verder kan ontwikkelen in adoratie en aanbidding. En 
wat is de hoofse liefde anders dan een cultivering van deze adoratie? ‘Wat is ze anders dan de aanbidding van de Dame, die verheven […]

‘De fantasieën die toentertijd tot mij kwamen, schreef ik eerst in het 
Zwarte Boek, later nam ik ze over in het Rode Boek, dat ik ook met 
afbeeldingen verluchtte. Dit laatste bevat het merendeel van mijn Man
dala-tekeningen. Ik heb een vergeefse poging tot een esthetiserende uit
werking in het Rode Boek ondernomen, doch deze nooit tot […]

‘Weinig is dramaturgisch gesproken zo kinderachtig geweest als de pogingen, 
in vooral de jaren zeventig en tachtig van het Nederlandse en 
Duitse toneel, om de geest te ensceneren als een soort stem uit Hamlet’s binnenste. Waarom men coûte que coûte het bovennatuurlijke wilde omdenken tot iets psychologisch hoef ik niet uit te leggen: men dacht […]

Ik zie een wrede scène uit een oud verhaal. De schilder toont het beeld in gruwelijke taal. Het lijkt wel op een film in levendige kleuren. De kruisoprichting is hier echt aan het gebeuren Gespierde mannen kreunen onder het gewicht. Je ziet de pezen spannen en pijn in het gezicht. De spijkers in zijn handen […]