Het afgelopen jaar zijn verschillende van uw naaste medewerkers vertrokken, soms al na een paar maanden, zoals uw persoonlijk assistent. Hoe komt dat?

“Het museum is in beweging. De organisatie is in het verleden veranderd en zal ook in de toekomst veranderen.”

U bent hier bijna twee jaar. De heropening komt eraan. Dit is een geschikt moment om meer te vertellen. Mensen wachten met spanning.

“Ik kijk ook zo uit naar de toekomst.”

Je gelooft het niet, maar dit zijn de letterlijke antwoorden van Ann Goldstein, directeur van het Stedelijk Museum, in een interview in de NRC van donderdag j.l.  Er klinkt al enige tijd felle kritiek op haar functioneren. Het SM was in de afgelopen jaren keer op keer negatief in het nieuws. De opening van de nieuwbouw moest een aantal malen worden uitgesteld en de renovatie pakt €4,5 miljoen hoger uit. Ann Goldstein communiceert slecht en weet haar beleid niet te verkopen. In het openbaar zegt ze er ook nauwelijks wat over. Onder de titel ‘Stedelijk heeft acht jaar verprutst’ schreef Christiaan Braun enkele weken terug een openbare brief in de NRC , waarin hij de Raad van Toezicht van het SM verantwoordelijk stelde. Hij verzocht de hele raad wegens ‘wanprestatie’ af te treden.

Gisteren werd bekend dat het Fries Museum ruim een jaar dicht gaat. Opeens kreeg ik een déja vu. Is Saskia Bak soms de Ann Goldstein van Leeuwarden? Ook bij het Fries Museum hapert er nog al wat de laatste jaren, en niet alleen in de communicatie. Evenals in het Stedelijk Museum is in het Fries Museum een hoofdconservator benoemd die tussen de directeur en de conservatoren in staat. De kans om van de verbouwing een creatieve periode van experiment te maken is door het Fries Museum jammerlijk gemist. Dat in de tunnel af en toe nog wat jonge kunstenaars mogen exposeren is vooral te danken aan druk van buitenaf, anders was de staf van het Fries Museum in een jarenlange winterslaap weggedommeld.

Buro Leeuwarden moest dicht en de conservator moderne kunst Toos Arends is inmiddels naar Assen vertrokken. Waarom? Uit frustratie? Dat krijgt cultuurminnend Leeuwarden niet te weten, vooral ook omdat noch de Leeuwarder Courant, noch Omrop Fryslân tot nog toe de moeite hebben genomen om hier eens kritisch naar te gaan kijken. Het vertrek van Toos Arends werd niet eens in een persbericht meegedeeld. Ik heb het in ieder geval nergens gelezen, behalve in de regionale media van Groningen en Drenthe, waar haar nieuwe baan een nieuwsfeit was. Wanneer de vacature voor conservator moderne kunst door het Fries Museum wordt ingevuld is niet bekend.

Toen het Stedelijk Museum dichtging, zo’n acht jaar geleden, had ik spijt dat ik geen flesje had gevuld met een etiket erop: ‘De lucht van het Stedelijk’. Ik heb nog altijd heimwee naar het oude Stedelijk Museum, waar ik als kind voor het eerst in aanraking kwam met moderne kunst. Begin jaren zestig zag ik daar de spraakmakende tentoonstellingen Bewogen Beweging en Dylaby en ik raakte gefascineerd door het beleid van Sandberg.  In die tijd was het Stedelijk nog een museum voor iedereen. Tegenwoordig is het vooral en chique plek voor sponsoren en andere bobo’s. Wonderlijk genoeg heb ik geen heimwee naar het oude Fries Museum. Ze mogen van mij die  krottenboel aan de Turfmarkt snel afbreken. Maar dat ik nu met spanning uitkijk naar het de opening van het nieuwe Fries Museum, kan ik ook niet zeggen. Wat gaan ze daar eigenlijk doen? In het persbericht van het Fries Museum las ik hierover het volgende:

Het nieuwe Fries Museum gaat over de Friezen en over Friesland, een eigenzinnig stukje ‘buitenland in Nederland’. Over de elf steden en het platteland, de haat-liefde verhouding met het water, de zoektocht naar het typisch Friese en de plek van Friesland in de wereld. De schilderijen van Gerrit Benner, het zwaard van Grutte Pier, de film De Overval: samen vertellen ze het verhaal van Friesland.

Daar krijg je volgens mij geen honderdduizend bezoekers mee binnen. Je mag blij zijn als je het eerste jaar de helft haalt en dan zakken de cijfers weer naar het oude niveau. Je kunt nu ook ‘vriend van het Fries Museum‘ worden. Een wonderlijke actie. Je wordt toch ook niet vriend van een stiltecentrum! Wat de hedendaagse kunst betreft heeft het Fries Museum de boot gemist. Museum Belvedère werpt zich steeds meer op als the place to be.  Zelfs de internationale fotografiemanifestatie Noorderlicht zal voortaan niet meer in het Fries Museum te zien zijn. Directeur Ton Broekhuis wijkt uit naar Museum Belvedère, omdat bij bij Saskia Bak voor een dichte deur kwam te staan. Die zien we in Leeuwarden dus nooit meer terug. Dat soort blunders is onvergeeflijk. Zo’n houding is ook een culturele hoofdstad als Leeuwarden onwaardig.

Ann Goldstein is nu eindelijk Nederlands aan het leren. Ik heb me laten vertellen dat Saskia Bak inmiddels een spoedcursus Fries gevolgd heeft op Terschelling. Ze slaat inmiddels ook allerlei Frieszinnige taal uit, terwijl ze voorheen niet veel moest weten van het – in haar ogen – nogal chauvinistische karakter van de Friese cultuur. Erg overtuigend klinkt dat allemaal niet. Ook niet wat ze onlangs te vertellen had in de tweeledige documentaire van Omrop Fryslân, Salang ‘t de wyn fan de wolken waait…., waarin ze in discussie ging met Goffe Jensma en Abe de Vries. Bij die uitzendingen kneep ik mijn tenen dicht, maar ik was niet de enige zo heb ik inmiddels begrepen.

Een hedendaags museum moet midden in de samenleving staan. Ook in perioden van overgang en verbouwing. Juist zo’n transitiefase – als  de pretentie wat minder hoeft te zijn – biedt mogelijkheden om het publiek op te zoeken met eenmalige activiteiten zoals lezingen, debatten, guerrillakunst in de stad, bijzondere publicaties, filmprogramma’s etc. Ook biedt zo’n periode  ruimte voor uitwisselingen met andere musea die in een vergelijkbare overgangsfase verkeren.

Afijn, noem maar op. Wat dat betreft kan Saskia Bak zelfs nog een voorbeeld nemen aan het Stedelijk Museum, dat op zijn minst activiteiten blijft organiseren al dan niet in samenwerking met collega-instituten in de stad. Over dat alles hoor je bij het Fries museum helemaal niets. Ze gaan daar een jaar lang in retraite. Gesubsidieerd navelstaren, anders kan ik het niet noemen. En iedereen in Friesland vindt het wel best. Die Ann Goldstein krijgt tenminste nog de wind van voren.  Op de Turfmarkt heerst voortaan een vredige windstilte. Salang ’t de wyn fan de wolken waait….