De Heilige Geest was het die de Manicheeërs in vervoering bracht. Hij deed de gnostici verlangen naar de goddelijke vonk in zich zelf. Hij deed de Katharen uitzwermen in de bergen en heuvels rond Agen, Albi en Carcassonne. De Heilige Geest brak de De Vinci Code. Hij bezegelt niet, hij verbreekt altijd weer elke belofte. Als de koning dood is wordt hij een levende God. Hij sluimert in ons bewustzijn en kan elk moment worden wakker gekust. Hij slaapt in de zoete vervoering van de mystici. Hij huist in het binnenste binnen en in het buitenste buiten. Hij heeft de macht over alle talen. Hij brengt ons telkens weer in trance. Shakespeare deed hij verzen schrijven. Hij kan met woorden werelden scheppen. Hij vliegt waarheen hij wil op woorden van papier. Hij is de duif die langs de wolken scheert. Hij is het bevlogen denken. Hij is het denken zelf, voor altijd op de vlucht.
De Heilige Geest is het tegendeel van het gezonde verstand. Het tegendeel ook van het hygiënische denken. Wie zijn code weet te kraken ziet het christendom in een ander licht. De Heilige Geest is het eeuwige NEE tegen de mislukte schepping. De Heilige Geest is de eeuwige opstand tegen de schandelijke beunhaas die de stroom van de tijd ooit uit de eeuwige bron heeft laten ontsnappen. De Heilige Geest is de mens in opstand. Hij is de vogel die hoog in de boom zit en de wereld uitfluit. De heilige Geest is de eenvoud van het hart. De Heilige Geest wacht op het Ware Derde Rijk, dat ons nog altijd te wachten staat. De Heilige Geest wacht op die ene generatie die het eeuwige koninkrijk op aarde zal stichten. De Heilige Geest is de virtuoze vlucht uit de wereld van banaliteiten. De Heilige Geest wil slechts één ding, namelijk dit: dat hij niets wil. De Heilige Geest heeft slechts één doel: de doelloosheid. De Heilige Geest is de eeuwige stilte die het geluid van dit moment – hier en nu – omgeeft. De Heilige Geest doet wat hij wil en laat zich niet vangen. De Heilige Geest huist in het eeuwig gespleten heden. De Heilige Geest is voor eeuwig afwezig, overal waar hij verschijnt.
In zijn boek De linkerhand van God, een biografie van de Heilige Geest (1997) heeft Adolf Holl een geschiedenis van de Heilige Geest geschreven. Daarin wijdt hij ook een hoofdstuk aan Joachim di Fiore, die in 1200 de komst van het Derde Rijk van de Heilige Geest voorspelde.
Hij was, schreef Joachim, bij vers tien van het eerste hoofdstuk van de Apocalyps blijven steken, waar letterlijk staat: En ik raakte in de Geest. ‘Want: wat betekent ‘in de Geest’? Midden in de nacht van eerste op tweede paasdag, vervolgde Jo achim, op het uur waarop Christus uit de doden verrees, schrok ik op (excitato a somno) . Meteen begonnen de gedachten van de monnik in de stilte van zijn cel te cirkelen om de geheimen van de Apocalyps, die hem niet losliet, en het was als een strijd die hij doormaakte (quasi quedam pugna gerebatur in mente mea) , toen ineens de openbaring kwam over dat vers uit het eerste hoofdstuk van de Apocalyps, waaraan hij hele maal niet meer gedacht had, alsof hem innerlijk de ogen werden geopend (subito mihi meditanti aliquid quadam mentis oculis intelligen tiae claritate percepta), namelijk het inzicht in de volledige betekenis (plenitudo) van de Apocalyps en in de overeenstemming tussen de joodse en de christelijke bijbel (tota veteris ac novi testamenti concordia). Toen luidde de klok voor de nachtelijke metten van de monniken, en Joachim zong in het koor van de kloosterbroeders: halleluja.
Na de oorlog hebben de ideeën van Joachim di Fiore over het Derde Rijk van de Heilige Geest een doorstart gekregen bij de Franse theologen van de zogeheten nouvelle theologie. Deze theologen zetten zich af tegen de neo-scholastieke begrippen theologie die in het Vaticaan de boventoon voerde. Ze pleitten voor een zekere relativering van de letterlijke tekst van de openbaring en een meer intuïtieve interpretatie van de Bijbel. Een en ander zou tot gevolg kunnen hebben dat de bestaande kerkelijke instituten en instellingen op termijn opgeheven konden worden, wat de éénwording van het christendom ten goede zou komen. Het was een streven dat mede geïnspireerd werd door de oprichting van de Wereldraad van Kerken in 1948, die door het Vaticaan dan ook als een bedreiging werd ervaren. In zijn autobiografie Bevochten vrijheid noemt de progressieve theoloog Hans Küng drie theologische stromingen binnen het katholicisme die na de oorlog elkaar bestreden.
Ten eerste was dat de fundamentalistische methode, die de Bijbel vrijwel primair opvat als vindplaats van onbetwistbare stellingen van de scholastieke dogmatiek. Daarnaast was er de meer spirituele interpretatie, die door jonge Franse theologen werd ontwikkeld, zoals de jezuïet Henri de Lubac. Deze methode had volgens Küng het gevaar van willekeur en een hang naar gnosticisme, een soort verborgen ‘vaag weten’ op basis van symbolische en allegorische interpretatiemethoden. En tenslotte was er nog de historisch kritische interpretatie, waarbij de Bijbelse geschriften primair als historische documenten werden opgevat, een methode die mogelijk uitliep op een sociaal bewogen, maar seculiere vorm van christendom.
Voor het Vaticaan waren vooral de tweede en de derde methode een vorm van ketterij die fel bestreden moest worden. De Heilige Geest is de Derde persoon van de Ene God, naast de Vader en de Zoon, zo geloven christenen. Het is een mysterie, zo beweren zij, maar het is ook een reële werkelijkheid. Is dat wel zo? Misschien is de Heilige Geest wel iets wat we allemaal heel goed kennen, maar nooit goed kunnen benoemen. Het wonder van het moment, de bevlogenheid, de vervoering, de inspiratie…. Hoe het ook zij, de Heilige Geest is eerder een onruststoker, dan een vredestichter. De Heilige Geest doorbreekt altijd de gevestigde orde. Hij houdt zich op aan de kant van de gekte en de waanzin. Aan de kant van de rebel. Hij houdt ook van mystici en epileptici. De Heilige Geest houdt van ketters en vrijdenkers, van begenadigde kunstenaars en bevlogen dichters. De Heilige Geest is misschien wel de eeuwige inspiratie. Wie weet is hij de ziel die je wordt ingeblazen, als je eigen brein op iets nieuws stuit. De Heilige Geest is altijd iets nieuws onder de zon. Iets dat er voorheen niet was. Iets dat de wereld verandert.