Gisteren kreeg ik bericht van Ed Brand van uitgeverij Candide, dat het boek Tegen de tijdgeest, terugzien op een psychose helaas niet bekroond is met de Van Helsdingenprijs, waarvoor hij het had ingezonden. Het heeft er kennelijk wel even om gespannen ‘want de jury was bijzonder gecharmeerd van dit boek’, zo mocht ik vernemen. Welk boek dan wèl is bekroond, is nog niet bekend gemaakt. De Van Helsdingenprijs wordt jaarlijks door de Stichting Psychiatrie en Filosofie toegekend aan de beste inzending – boek, artikel(en) of manuscript – op het grensgebied van psychiatrie en filosofie. De omvang van de prijs bedraagt 10.000 euro. In februari 2013 zal de prijs worden uitreikt tijdens een symposium dat over “transformatie” zal gaan.
Wonderlijk genoeg heeft de jury mij wèl uitgenodigd om een inleiding te houden op dat symposium. Misschien is dat als een troostprijs bedoeld. Het is wat vreemd, als je wordt uitgenodigd om te spreken bij een prijsuitreiking, terwijl het boek, waar je als mede-auteur voor tekende, niet wordt bekroond. Je zou haast gaan vermoeden dat er in de jury een urenlange discussie heeft plaatsgevonden, waarbij uiteindelijk dit wonderlijke compromis als een konijn uit de hoge hoed is getoverd. Ik hoef in ieder geval geen dankwoord uit te spreken. Dat neemt niet weg dat ik de uitnodiging in dank heb aanvaard. Misschien is deze gang van zaken ook een beetje de gerechtigheid van het lot. In januari immers lagen de kaarten precies omgekeerd, toen ik als enige van de drie auteurs door Wim Brands niet werd uitgenodigd voor het tv-programma VPRO-Boeken. Het kan natuurlijk ook zo zijn, dat mijn bijdrage aan het boek inhoudelijk goed aansloot bij het thema van het symposium.
Hoe dan ook, de uitnodiging om als spreker op te treden op een andermans feestje blijft een wonderlijke figuur. Misschien dat het jury-rapport, waarin een beoordeling wordt gegeven van alle 25 inzendingen, straks enige duidelijkheid zal verschaffen. Vooralsnog hou ik het er maar op, dat ik als mystery-guest mijn licht moet laten schijnen over de duistere materie van de psychose als een innerlijk transformatieproces. Ik weet niet eens of ik mijn psychose wel als zodanig heb ervaren. Het heeft mijn leven veranderd, dat wel, en ik blijf er nog altijd over doorzeuren, om over het schrijven maar te zwijgen. Maar dat komt natuurlijk ook omdat ik verder niet zoveel in mijn leven heb meegemaakt. Geen oorlog, geen ongelukken of levensbedreigende ziektes. Alleen een psychose. De rest was eigenlijk heel gewoon: huisje boompje beestje.
Het is voor mij ook nog steeds een rare gewaarwording om als ervaringsdeskundige op het terrein van de psychose te worden gezien. Mijn bijdrage aan het boek Tegen de tijdgeest is min of meer toevallig tot stand gekomen. Ik heb ook nooit de bedoeling gehad om iets schrijven over mijn ervaringen in de psychiatrie. Toen ik werkte aan een boek over ‘Gerard Reve en de secularisering’ werd ik opnieuw geconfronteerd met mijn psychiatrisch verleden in de jaren zestig. Dit autobiografische deel van het manuscript is daarna een eigen leven gaan leiden, nadat ik – via mijn weblog – in contact kwam met Egbert Tellegen, wiens boek Waar was de dood nog meer, autografie van een psychose (1970) voor mij begin jaren zeventig een eyeopener is geweest. Ed Brand heeft ervoor gezorgd dat er nog een derde bijdrage – van Daan Muntjewerf – aan Tegen de tijdgeest werd toegevoegd.
Onze beschouwingen zijn zeer verschillend van aard en het geheel is ook nooit bedoeld geweest om mee te dingen naar een prijs op het terrein van psychiatrie en filosofie. Het kan dus raar lopen als je iets op papier zet. Ik dacht dat ik met dit boek een hoofdstuk in mijn leven voorgoed had afgesloten. Het boek was dicht. Maar sindsdien gaat het telkens weer open. Ik zei het gisteren al: ‘Telkens weer slaat wat er vroeger was als een vlam omhoog uit oude as.’ Voor de publiciteit en de verkoop kan dat natuurlijk geen kwaad. Daar mogen we trouwens toch al niet over klagen. Onlangs besloot de uitgever tot een derde druk. Tegen de tijdgeest is dus aardig op weg om een bestseller te worden, of op zijn minst een steady seller. Alleen daarom al spreek ik straks graag op andermans feestje.