Het Harmoniekwartier in Leeuwarden ondergaat binnenkort een ingrijpende verandering. Tussen Schouwburg de Harmonie en de Nieuwestad zal een prestigieus nieuw stadsdeel verrijzen dat vrijwel geheel in het teken zal staan van kunstonderwijs en popmuziek. Maar hoe zit het met het biljarten? Biljart en schouwburgbezoek zijn in Leeuwarden van oudsher nauw met elkaar verbonden. Tegenover De Harmonie is De Friesche Club gevestigd. Deze respectabele vereniging biedt al meer dan honderd jaar ruimte voor biljarten en kegelen. En dat in een fraai pand, waar in de negentiende eeuw de eerste stadsschouwburg was gevestigd. De historische locatie en de sterke sociale functie van De Friesche Club kunnen het Harmoniekwartier een nieuwe impuls geven. Maak Leeuwarden een biljartstad!

De scheidslijnen tussen hoge en lage cultuur werden in de negentiende eeuw anders getrokken dan tegenwoordig. Zo had de stadsschouwburg van die tijd naast zalen voor concerten en toneel, ook een leeszaal en een biljartzaal. Na afloop van een concert was het voor bezoekers heel gewoon om een spelletje biljart te spelen. Er werden zelfs heuse biljarttoernooien gehouden in deze tempel van hoge cultuur.  In de loop van de vorig eeuw is het schouwburgbezoek langzaamaan verburgerlijkt. In het gebouw heerste voortaan een plechtige sfeer met beklemmende stiltes in de zaal, als het orkest even stil viel. Er werd ook steeds meer gekucht, omdat de mensen deze stiltes niet meer konden verdragen. In feite kun je stellen, dat de balans tussen de passieve en actieve cultuurparticipatie verstoord is geraakt sinds de dag dat de laatste biljarttafel uit de Harmonie werd weggesleept. Het wordt tijd dat die balans weer in evenwicht komt. Biljarten en schouwburgbezoek horen bij elkaar.

Maar er is nog iets. Stadschouwburg De Harmonie verkeert in zwaar weer. De exploitatiecijfers komen de laatste jaren steeds vaker in de min. De taak van de schouwburg om te zorgen voor een cultuuraanbod, dat voor alle lagen van de bevolking wat te bieden heeft, blijkt steeds moelijker te rijmen met de gevolgen van de economische crisis. Als het huishoudbudget daalt valt een bezoek aan de schouwburg als eerste af. Maar gebiljart en gekegeld wordt er altijd. Zoals een nieuw poppodium het Leeuwarder uitgaanskwartier een injectie kan geven met een nieuw publiek, zo kan het biljarten en kegelen van het avondje uit weer een activiteit voor iedereen maken. De Friesche Club is er klaar voor om straks als spil van het vernieuwde Harmoniekwartier te gaan fungeren.

De Friesche Club dateert al van 1901 en is samen met De Koninklijke Vereniging De Friesche Elf Steden een van de oudste verenigingen van Leeuwarden. Maar de tijd dat biljarten een privilege was van de gegoede burgerij behoort inmiddels tot het verleden. Door de jaren heen is De Friesche Club volkser geworden. Het zijn allang niet meer alleen sigaren rokende mannen die zich hier thuis voelen tussen het kostelijk klakken van botsende biljartballen. Sterker nog, er wordt helemaal niet meer gerookt tijdens het spel, en de vereniging staat open voor een nieuw en jonger publiek. De klassieke ambiance van de schouwburgzaal bleef bestaan en is onlangs nog in zijn volle glorie hersteld. Zo is De Frieche Club nog altijd de mooiste biljartlocatie van Nederland, zo niet van Europa. De voorgevel uit de jaren dertig, in de stijl van de Amsterdamse School, oogde nog wat gesloten, maar daar is verandering in gekomen. Het moest allemaal opener, transparanter en meer gericht op de stad. De Friesche Club gaat zich wederom richten op het uitgaanspubliek dat hier straks een prachtige omgeving krijgt in het vernieuwde Harmoniekwartier.

Biljarten en kegelen slaan van oudsher bruggen tussen hoge en lage cultuur. Maar ook tussen mensen onderling, tussen rangen en standen, leeftijden, overtuigingen en gezindten. Het zijn activiteiten die verbinden en de ‘mienskip’ versterken. Evenals het schaatsen, die andere sport waar Friezen sterk in zijn, werken biljarten en kegelen vooral verbroederend. Met zijn prachtige biljartzaal  behoort De Friesche Club tot het culturele erfgoed van Leeuwarden. Maar de ruim tweehonderd leden van deze vereniging hebben ook ‘zin in de toekomst’. Het biljart hoort thuis in deze stad, die de uitdaging is aangegaan om over vijf jaar het culturele centrum van Europa te worden. Wat zou het mooi zijn om Leeuwarden dan ook de ‘biljartstad van Europa’ te maken. De rijke historie van De Friesche Club biedt daar alle aanleiding toe. Internationale toernooien, demonstratiewedstrijden, een documentaire en een tentoonstelling over ‘Leeuwarden Biljartstad’ Maar vooral ook een nieuw begin. Van acquit!

Tom Verdenius.                                                                    Huub Mous

Voorzitter De Friesche Club

(Leeuwarder Courant, 10 juni, 2013)