Terugzien met andere ogen
20 december 2014
‘Huub Mous, kunsthistoricus, beschrijft op een filosofisch literaire manier zijn psychose uit 1966 – hij was toen 18 – in het licht van de snelle ineenstorting van het katholieke wereldbeeld dat hem zo vertrouwd was. Hij werd behandeld met neuroleptica en een slaapkuur. Ook dit bracht een snelle genezing van de psychose teweeg, waardoor hij zijn studies kon voortzetten en professioneel actief werd. De psychotische symptomen verdwenen echter nooit volledig. Zijn bijdrage is een rijk essay waarin fundamentele levensvragen, filosofie, religie en literatuur met elkaar in verbinding worden gebracht. Ik heb erg genoten van zijn sterk geschreven tekst met pareltjes van zinnen zoals ‘De mythologische rommelzolder van de klassieke mythologie levert nog altijd de meest adequate metaforen om de grondstructuren van de ziel voor de psychiatrie in kaart te brengen’ (p. 114).
Bovenstaande recensie vond ik gisteren op internet. Een beetje laat, want ik heb hem destijds gemist. Het is wonderlijk om dit terug te lezen omdat het boek waar het over gaat opeens zo ver weg lijkt. Drie jaar geleden alweer verscheen Tegen de tijdgeest, terugzien op een psychose. Vorig jaar verscheen Modernisme in Lourdes, Gerard Reve en de secularisering. Daarmee leek voor mij een tijdperk afgesloten. Mijn bijdrage aan Tegen de tijdgeest maakte oorspronkelijk deel uit van het manuscript van Modernisme in Lourdes. Het geheel werd dus uiteindelijk een tweeluik. Toch is het karwei nog niet geklaard. Het derde deel in deze serie hoop ik begin volgend jaar af te ronden. Dat boek heeft als voorlopige titel: Blokken aan de horizon, Fries modernisme in de jaren zestig. Daarmee zal mijn trilogie over de jaren zestig dan eindelijk compleet zijn.
Momenteel lees ik het prachtige boek van Louis Sass, Madness and Modernism, Insanity in the Light of Modern Art, Literature and Thought (1992). Ik had er al veel over gelezen, maar nog nooit het boek zelf gelezen. Veel thema’s die mij de laatste jaren hebben bezig gehouden komen in dit boek samen, zoals modernisme, psychose, schizofrenie en secularisering. Gisteren vond ik op YouTube ook het interview terug dat Gryt van Duinen vier jaar geleden met mij heeft gehad. Die uitzending dateert van december 2010. Alles moest toen nog gebeuren, maar alles was toen ook al in de knop aanwezig.
Opeens realiseerde ik mij dat ik in de afgelopen jaren eigenlijk steeds met hetzelfde thema bezig ben geweest. Terugzien op de jaren zestig vanuit de ervaring van een psychose. Op een of andere manier – zo besef ik steeds meer – heeft dat alles iets te maken met een verstoorde balans tussen twee hersenhelften. Maar wat? Dat is een lang en lastig verhaal. Hoe dan ook, alles wordt anders als je met andere ogen gaat zien.
Louis Sass schrijft:
‘When one looks back from schizophrenia and again at modernism, one may well wonder wether one is seeing quite the same modernism as before.’
