Wat is er toch met de culture instellingen van Leeuwarden aan de hand? De een na de andere directeur verlaat het zinkend schip. Eerst Renée Waale weg bij Keunstwurk. En nu Saskia Bak weg bij het Fries Museum, zoals gisteren bekend werd. Je zou zeggen dat er een schitterende toekomst gloort aan de Ljouwerter horizon, met de Culturele Hoofdstad in 2o18 in het verschiet. Maar niets is minder waar. ‘Weg wezen nu het nog kan!’ luidt kennelijk het devies. Ra ra, hoe kan dat?

Ik weet het, maar ik mag het niet zeggen. Uit betrouwbare bron heb ik iets vernomen, maar ik heb beloofd om er niet over te schrijven. Daarom zit ik een wat lastig parket. Laat ik er alleen dit over zeggen. De organisatie van Lwd 2018 loopt uit op een fiasco voor de cultuur in Leeuwarden. Als het zo doorgaat wordt het alleen maar beroerder en zullen er nog meer directeuren hun biezen pakken. Het klimaat in de Friese hoofdstad wordt ijzig. Er is in Leeuwarden een nieuwe stratosfeer ontstaan, een nieuwe luchtlaag voor de cultuur. Als je je niet op die ijle hoogte kunt voortbewegen, kun je maar beter naar elders vertrekken.

Voorheen er voor directeuren van de Leeuwarder culturele instellingen alleen maar  Dolci, het directeurenoverleg, een respectabel gezelschap van pommeranten. Er werd naar geluisterd, tenminste dat dachten ze zelf. Zo af en toe schreven ze een brief op poten aan het College van B en W of Gedeputeerde Staten, en dan gingen ze weer over tot de orde van de dag. Het Dolci was de Olympus van de cultuur in Leeuwarden. Dolci far niente, zullen we maar zeggen. Nu wordt dat gezapige gezelschap met de nek aangekeken door een nieuwe leidinggevende elite. De pikorde is totaal overhoop gegooid. Als directeur van een culturele instelling wás je iemand. Nu ben je opeens een nobody.

Al enige tijd is duidelijk dat er in de structuur van de organisatie van Lwd 2018 sprake van een faseovergang. Een Gestalt-sprong, zo kun je het ook noemen. Er worden dure managers van buiten ingevlogen. De voertaal is voortaan Engels en iedereen spreekt in een onbegrijpelijk jargon. Normaal Nederlands hoor je nergens meer, om over het Fries maar te zwijgen. Het lijkt wel of een grote oceaanstomer over de Dokkumer Ee is komen binnenvaren. Opeens moet alles anders. Different! Bigger! International! Wie niet meegaat in deze mega-transitie is hopeloos out of date. Don’t you see? We are connecting communities! Leeuwarden is een open community. Leeuwarden goes Europe! Het is of iedereen opeens van een andere planeet komt. Er is een gekte losgebroken. En in het midden van die orkaan heerst een diepe rust. Dat is de rust van de middelmaat. De rust van de macht. 

De centrale figuur in deze rampzalige ontwikkeling is de burgervader. Hij bevindt zich in het oog van de orkaan. Iedereen stapt op, maar niet Ferd Crone. Die blijft gewoon nog een paar jaar zitten op het pluche. Deze kleurloze bestuurder met het imago van een grijze muis en het communicatieve vermogen van een amoebe, heeft de boel verstierd door een vorm van nepotisme in te voeren waar de honden geen brood van lusten. Hij benoemt vriendjes uit zijn eigen kennissenkring op sleutelposities in de organisatie. Zo is de nieuwe directeur van Lwd 2018, Ton F. van Dijk, onlangs uit Haarlem komen aanwaaien. Hij is een goeie kennis van Ferd Crone, die hem nog kent uit zijn Haarlemmer periode. Ferd Crone woonde als Tweede Kamerlid jarenlang in Heemstede en was de contactpersoon voor Haarlem in de Tweede Kamerfractie. Crone heeft de benoeming van Ton F. van Dijk er eigenhandig doorheen gedrukt. Henk Deinum heeft Crone al eens op de vingers getikt en hem gemaand om zich niet langer persoonlijk met benoemingen op sleutelposities te bemoeien.

Maar Ferd Crone weet van geen ophouden. Hij wil alleen hielenlikkende lakeien om zich heen. Dit doet hij om te voorkomen dat alle eer straks op anderen afstraalt en niet op hemzelf. Met zijn bleke persoonlijkheid is het gevaar dat dit ook daadwerkelijk gaat gebeuren levensgroot aanwezig. Crone wil schitteren in 2018 en daarvoor wordt alles opzij gezet. Zijn eigen ‘old boys network‘ komt hem daarbij uitstekend van pas. ‘Cultuur is niet mijn ding’, liet hij zich in de aanloop van de nominatie tot Culturele Hoofdstad al eens ontvallen. Sindsdien grossiert hij in ongelukkige uitspraken. Ontactisch optreden is zijn handelsmerk geworden. Crone spreekt zijn talen slecht, dus blundert hij voortdurend in het buitenland: ‘Goodbye, I am Ferd Crone, the Mayor of Leeuwarden. Nice to meet you. Did you had a bizzy day? …. Cheers!.. Troch!… That’s what we say  in Ljouwert, you know.’

Ach we zullen het met deze brekebeen moeten doen, zeker tot 2018.

Saskia Bak is inmiddels haar koffers aan het pakken. Maar of we daar nou echt rouwig om moeten zijn, betwijfel ik. Ze was een bekwaam conservator die door Wim van Krimpen is bijgeschoold in het leiding geven en besturen. Maar dat laatste ging haar aanmerkelijk minder goed af. De organisatiestructuur, die zij in het Fries Museum met sneltreinvaart doorvoerde, leidde ertoe dat een aantal jonge afdelingshoofden werd benoemd. Er kwam een nieuwe tussenlaag in de organisatie. Pas afgestudeerde kunsthistorica’s, die op hoge hakjes gingen rondlopen door het museum, deelden voortaan de lakens uit. Ondertussen is er nog steeds geen depot en het merendeel van de collectie staat te verpieteren in de oude gebouwen aan de Turfmarkt.

Maar het ergste is, opeens liepen er veel te veel mensen rond in de organisatie en moest zowat de helft van het personeel worden ontslagen, waardoor alle ervaring en expertise als bij toverslag uit het museum verdween. Wat de nieuwe staf tot nog toe heeft laten zien maakt je als bezoeker niet vrolijk. De vaste opstelling, ‘Het verhaal van Friesland’, is een aanfluiting geworden. Veel te veel vormgeving en een overload aan info. De openingstentoonstelling van Kie Ellens was ronduit een ramp. Sindsdien is het tentoonstellingsprogramma weinig opzienbarend. De Benner-expositie was een overbodig cliché en de Game-tentoonstelling een gemiste kans om werkelijk eens op verantwoorde wijze iets nieuws te laten zien. Kortom, bij het Fries Museum is het huilen met de pet op. Geen wonder dat je dan als kapitein het schip voortijdig verlaat, nu elders nog een aardig baantje vacant is.

De vraag is: wie krijgen we nu? En belangrijker nog: wat moet er gebeuren? Welnu, dit is mijn advies. Gratis en voor niks, want ik ga niks declareren. Dat gebeurt al teveel in Ljouwert tegenwoordig. Bij de culturele instellingen in Leeuwarden moet er eens flink de bezem door heen. Arthur Oostvogel kan met vervroegd pensioen, dan gebeurt er in de Harmonie ook weer eens wat. En bij de Culturele Hoofdstad moet Henk Keizer weer terugkomen. Dan valt er tenminste weer wat te lachen. Crone, doe er wat aan! Stap voor mijn part zelf op. Je bent de zwakste schakel die de ketting uiteindelijk doet breken. We hebben een burgemeester nodig met een smoel en met peper in zijn reet. Als dit zo door blijft modderen, gaat de cultuur in Leeuwarden compleet naar de klote. We staan aan de vooravond van een fiasco. Read my lips!