‘Aan het begin van de 20ste eeuw veroverde De Ysbreeker een vooraanstaande plaats in het Amsterdamse artistieke en politieke leven. Het was het centrum van de Sturm und Drang beweging en een ontmoetingsplek voor gezichtsbepalende figuren van de SDAP. Uit die tijd stamt ook de spelling van De Ysbreeker.(..) Er werden ook vele radio- en televisieprogramma’s uitgezonden vanuit De Ysbreeker waaronder de beroemde talkshow ‘Hier is Adriaan van Dis’.

Zo staat te lezen op de site van Café-Restaurant De Ysbreker aan de Weesperzijde in Amsterdam. Zaterdag werd hier opnieuw de reünie van klas 1b van het Ignatiuscollege uit 1960 gehouden, zoals de laatste jaren gebruikelijk is op de eerste zaterdag van mei. Niet iedereen was er. Jaap de Hoop Scheffer bijvoorbeeld moest dit keer wederom verstek laten gaan. In 2014 was hij er wel bij. Carlo Knüppe was druk bezig met de Giro d’Italia  in Apeldoorn. Leonard van Oudheusden had last van een loszittende knie. Philibert Kint was op vakantie en zo waren en nog een paar klasgenoten verhinderd.

Maar wie er wel was, was pater Jan Maarten Bremer S.J, –  tenminste voorheen pater Bremer, want hij is allang geen jezuïet meer en wordt tegenwoordig vergezeld door zijn lieftallige Friederike. Wij noemen hem nog altijd pater Bremer natuurlijk, want hij waakt nog steeds over zijn kudde al is die inmiddels oud en eenzaam. Tijd, waar blijft de tijd. Er werden weer heel wat ervaringen en herinneringen uitgewisseld. Ik zat lange tijd naast Rob Goorhuis, de componist die ook de muziek voor de 4 mei herdenking op de  Dam heeft geschreven. Hij heeft het daar elk jaar druk mee omdat die muziek jaarlijks moet worden aangepast aan de gewijzigde rituelen bij de kransleggingen.

Rob is een groot kenner van Gerard Reve, van wie hij ooit een aantal gedichten op muziek heeft gezet. Hij heeft Reve in de jaren zeventig nog bezocht in diens huis in Frankrijk en weet daar mooie anekdotes over te vertellen. Rob heeft ooit ook een paar chansonteksten van Jacques Brel – waarvoor nog geen muziek bestond – op muziek gezet en kreeg toen ruzie met de dochter van Brel. Ook componeerde hij de muziek voor de Bonifatiusopera, waarvan de tekst werd geschreven door good old Wilco Berga. Zo zie je maar weer, alle wegen leiden terug naar Friesland, zoals ooit in vervlogen roomse tijden alle wegen naar Rome hebben geleid. Hoe dan ook, wij beiden hadden genoeg te bespreken.

Kees Philips, die op de Zuidas carrière heeft gemaakt als jurist, vertelde mij over Pim Fortuyn die hij nog in zijn studententijd had gekend. Pim kwam ook wel bij zijn ouders thuis en vond het wel chique bij een nazaat van de roemruchte familie Philips op bezoek te komen. Zo hoorde ik van Kees wel meer karaktertrekjes van Pim, die voor mij een ander licht wierpen op deze nationale legende. Kees ken ik overigens al vanaf de Peetersschool, waar wij beiden onze lagereschooltijd doorbrachten. Kees die van nature linkshandig is, maar rechtshandig moest leren schrijven, bewaart daar gruwelijke herinneringen aan. Voor mij was dat juist een idyllische tijd. Links, rechts… het kan verkeren, in de politiek en ook bij het leren. Kees hield er een onleesbaar handschrift aan over, maar hij is wel hoogbegaafd. Je kunt niet alles hebben in het leven.

Eugène van der Kamp, die als kind ooit heel mooi geschilderd is door Jan Sluyters (zie hier) en die mij zijn naam had horen noemen in de AT5 uitzending onlangs over de Banstraat, houdt zich momenteel bezig met de computerprogrammering van een Jiddisch-Nederlands woordenboek. Het joodse bloed kruipt waar het niet gaan kan, ook als je daarvan geen druppel in de aderen hebt stromen. Verder vertelde Arnold Reuser enige bloedstollende verhalen over de praktijken die hij had meegemaakt als wetenschappelijk onderzoeker bij het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam, waar hij in 1978 promoveerde op onderzoek naar de zeldzame spierziekte van Pompe.

Van Jan Kniesmeijer kwamen ons verhalen ter ore over zijn zus Joke, die in 2008 is overleden is, en die ooit in de publiciteit het gezicht van de Anne Frank-stichting was. Het antisemitisme rukt op in de hoofdstad, zo begreep ik uit zijn woorden. Mokum is allang het oude Mokum niet meer. Waar zijn de tijden gebleven dat op de muren van de Amstelstad met grote letters stond geschreven: ‘Blijf met je rotpoten van onze rotjoden af !’

En Nard Loonen tenslotte, die onlangs een boek publiceerde over de Eerste Wereldoorlog – nota bene in het Frans – en die ooit een dissertatie schreef over het voorzetsel in de Nederlandse taal, legde ons haarfijn uit waarom het woord ‘ervandoorgaan’ als één woord wordt geschreven. ‘Omdat ik het zeg,’ zei Nard.  Zo hoort dat ook. ‘Roma locuta, causa finita.’ Die woorden had pater Bremer ons al bijgebracht. Zo zullen er zaterdag wel meer verhalen zijn verteld, verhalen die ik niet heb meegekregen, verhalen bij het voorbij glijden (of ‘voorbijglijden’) van de uren, terwijl het ene bier na het andere op tafel verscheen, gelardeerd met bruin gebakken bitterballen, worst, kaas en jodenuien. ‘Is dat allemaal wel goed voor de cholesterol?’ zo vroeg ik mij bezorgd af.

Michel van Overbeek, onze Casanova uit Oegstgeest, die een internationale carrière achter de rug heeft in de voedingsindustrie, hield zich onderwijl druk bezig met het vrouwelijk personeel. Toen de glazen wat traag gevuld werden, dreigde hij de hele tent op te kopen. ‘Heb jij nooit een klap op je bek gehad? vroeg ik.  ‘Jawel’, zei Michel, ‘in Moskou van een Rus. Maar die heb ik toen vermoord.’ Ook legde hij uit hoe je discreet moet handelen als je een vrouw uit de damestoilet ziet komen bij wie een stuk WC-papier uit haar rok hangt. De sfeer werd er niet minder om. Ik moest even denken aan Hôtel Les Trois Faisans, waar Jacques Brel ooit bijeen kwam met  l’ami Jojo en met l’ami Pierre en waarover hij zong in Les Bourgois:

‘Entre notaires on passe le temps
Jojo parle de Voltaire
Et Pierre de Casanova
Et moi, moi qui suis resté le plus fier
Moi, moi je parle encore de moi.’

Kortom, we waren weer even jongens, maar aardige jongens, dat wel, en meenden onder de langzaam dalende zon boven het water van de Amstel, waar sloepen, roeiboten en zelfs een enkel duur jacht voorbij dreven in vergetelheid, de hele wereld in onze zak te hebben. Zo’n kleine honderd jaar geleden moet dat niet anders zijn geweest toen Simon Vestdijk en Jan Jacob Slauerhoff, die elkaar nog kenden van de HBS in Leeuwarden, als jonge studenten medicijnen in de Amsterdamse Ysbreker bijeenkwamen. Ik heb het al eens eerder verteld, geloof ik. Maar ja, ik word ook een dagje ouder – een beetje seniel zoals sommigen wel eens achter mijn rug om zeggen –  maar het blijft een mooi verhaal. Vestdijk en Slauerhoff waren beiden lid van de De U.S.A., de Unitas Studiosorum Amstelodamensium, waarover Hans Visser in zijn Vestdijk-biografie het volgende beweert:

‘Op de Sociëteit De Ysbreker waar de studenten van de U.S.A. meestal bijeenkwamen bleven de studenten meestal beneden. Boven werd gedronken, eerst bier, dan jenever en er werd haring gegeten waarmee men elkaar om de oren sloeg. Vestdijks pak stonk daardoor naar haring als hij thuiskwam. Er werden liederen gezongen en moppen getapt.’

Vestdijk en Slauerhoff hadden het zeer naar hun zin in Amsterdam. Het was het Amsterdam zoals het altijd was geweest en waarvan ieder een dacht dat het altijd zo zou blijven. De stad aan de haven waarover Brel later zong: ‘In dat Oud-Amsterdam, zie je zeelieden bikken, zilv’ren haringen slikken, bij de staart, uit de hand’. Vestdijk en Slauerhoff hebben er heel wat gezopen en wat al niet meer. Ze zopen in De IJsbreker met uitzicht op de Amstel.

.

Grensstraat Amsterdam, 7 mei 2016

Grondwerkzaamheden bij de aanleg van de Grensstraat, 1896 (foto: Jacob Olle, Stadsarchief Amsterdam)

Voordat ik aankwam bij De Ysbreker ben ik nog even wezen kijken in De Grensstraat, een zijstraat van de Weesperzijde, even verderop. Op 1 september 1917 begon Vestdijk aan zijn studie in Amsterdam. Zijn eerste woonadres  was Grensstraat 24 eenhoog. Hij woonde daar van 9 oktober 1917 tot 10 september 1918. Het was het huis van zijn oom Gerrit en tante Johanna, de jongste zuster van zijn vader. In de Anton Wachterreeks komen zij voor als ‘Oom Moos’ en ’tante Bertha’.

De naam Grensstraat, zo kwam ik na enig googelen te weten, verwijst naar de gemeentegrens, die hier liep tot de annexatie in 1896 van grote delen van de gemeente Nieuwer-Amstel. En op nummer 10 kwam begin 20e eeuw regelmatig prins Hendrik langs, om een bezoek te brengen aan zijn maîtresse, juffrouw Le Comte.

Gerrit Haverman (1859-1930) en Johanna Vestdijk (1861-1936). (foto: Vestdijkkring)

In 1918 verhuisde Vestdijk naar een woning aan de Wijttenbachstraat nummer 51. Dat is vlak bij de tramhalte, waar ik 42 jaar later dagelijks op lijn 3 stapte richting het Ignatiuscollege. De studietijd van Vestdijk is verwerkt in zijn laatste vier Anton Wachter-romans: De beker van de min (1957), De vrije vogel en zijn kooien (1958), De rimpels van Esther Ornstein (1959) en De laatste kans (1960). In 1960 kwam ik mijn klasgenoten voor het eerst tegen op het Ignatiuscollege. Twee jaar later schreef Brel zijn chanson Les Bourgois. Vestdijk zat toen allang hoog en droog in Doorn. Soms droomde hij nog wel eens van de Grensstraat en van die studentikoze gezelligheid in De Ysbreker, even verderop. Ook toen dreef op de Amstel bij tijd en wijle een kurk voorbij.