‘ ‘t Kan gebeuren dat een ontwikkeld mens er langzamerhand en ongemerkt toe gekomen is zijn geloof terug te dringen in een of andere uithoek van zijn hersenen, waar hij het eerst na diep nadenken weer ontdekt. En zelfs al bewaart hij dan nog altijd een tedere herinnering aan wat niet meer is, had kunnen zijn, men heeft niet het recht nog langer de naam van geloof toe te kennen aan iets wat tot zo’n vage aanduiding is geworden, dat het evenmin iets met geloof heeft uit te staan als, om een beroemde vergelijking te gebruiken, het sterrenbeeld van de zwaan met een echte zwaan.’
Georges Bernanos, Journal d’un curé de campagne, 1936
‘Om te kunnen preken zoals ik gewoonlijk moet preken hoef ik me zelfs niet van verre met deze vragen in te laten. Ja, ik leef zozeer onder de druk van de gewone werkzaamheden die vóórgaan, dat ik niet in staat, laat staan verplicht zou zijn geweest om me zó lang met deze vragen bezig te houden zodat ik dit kon schrijven, wanneer ik niet gedwongen was geweest drie maanden het bed te houden. Maar het waren problemen die me al heel lang hoog zaten, en van het begin van mijn ziek-zijn af voelde ik me geestelijk verplicht deze tijd te benutten om ze nu eens rustig onder ogen te zien. Ik kan het alleen maar zo zeggen: gedurende jaren ben ik door een aantal dingen op onverklaarbare wijze gefrappeerd; verscheidene onsamenhangende brokstukken van wat ik gelezen en ervaren heb, hebben zich opeengestapeld. Zonder dat je het nadrukkelijk zegt, kom je tot de overtuiging dat bepaalde dingen waar of belangrijk zijn. Het is best mogelijk dat je ze niet helemaal snapt of begrijpt waarom ze zo’n betekenis hebben. Zelfs zou je ze misschien liever niet toelaten. Maar je weet eenvoudig dat je, wanneer je je integriteit wilt bewaren, met deze dingen in het reine moet komen. Want wanneer je beseft dat ze prioriteit hebben en je doet er toch niets aan, dan beginnen ongemerkt andere overtuigingen aan kracht in te boeten: je blijft deze overtuigingen houden, je zegt dat je erin gelooft (en dat doe je ook). Maar op de een of andere manier lijkt het alsof ze aan inhoud verloren hebben.’
