Vanochtend kreeg ik een reactie uit Baskenland op mijn blog ‘Under Fryske skriuwers‘. Hij is afkomstig van de Fryske skriuwer Josse de Haan. Dit is wat hij te melden heeft:
In mijn boek ‘Frozen moonlight yn myn hannen’ (2013) heb ik 7 brieven aan Trinus Riemersma geschreven, postuum. Ik wilde duidelijk maken hoe belangrijk hij voor mij was geweest, wat onze generatie op het oog had. Etc.
Jouw brief brengt mij Anne Wadman weer wat dichterbij.
De laatste jaren van zijn leven in Sneek, eind 90-er jaren, heb ik hem nogal eens opgezocht. De Koperative Utjouwerij, waar ik de manuskripten verzamelde en redigeerde, heeft zijn laatste boek (en) uitgegeven.
Ik had en heb een grote bewondering voor Wadman. Toen ik op de kweekschool een scriptie maakte over Gerrit Achterberg ontdekte ik een essay van Wadman over deze dichter. Een heel goed geschreven verhaal over die wonderlijke poëzie van Achterberg. Het was 1961/62. Daarna ben ik pas zijn Fries fictief werk gaan lezen.
In mijn gesprekken met hem vanaf ’95 hebben we het uitgebreid gehad over de Friese situatie. Hij zei mij letterlijk: ‘As ik wer begjinne koe waard myn taal it Nederlânsk. De reaksjes op jins wurk hjirre binne neatsizzend en meager. Diskusjes hast eins net.’
Hij was in die laatste jaren wat geïsoleerd geraakt, had weinig contacten meer, ook door de problemen met zijn ex, waardoor mensen dachten dat ze moesten kiezen tusen hem en zijn ex.
In ‘iepen mienskip’ heeft per definitie niets met kunst te maken. Ik denk ook dat Wadman – zoals ik doe – zich uitermate zou hebben opgewonden over een uit het Vlaams vertaald boekenweekgeschenk.
Je denkt als Friestalig schrijver dat je met je eigen taal aansluiting kan vinden bij Europa – dat heeft volgens mij niets te maken met minderwaardigheidcomplexen, want legitiem – maar uiteindelijk strandt alles In Frl. op het amateurisme van ‘doch mar gewoan dat is al gek genôch’, op onkunde, en op desinteresse in literatuur, en wellicht op een gemis van eigenwaarde.
In december publiceert ‘ensafh’ een artikel van mij over de Baskische literatuur van de afgelopen 40 jaar, na veertig jaar dictatuur. Het verschil is immens, vergeleken met de Friese situatie.
Je brief aan Wadman geeft precies aan wat Van der Wal schreef: ‘Mous hie wol wat bestekliks te melden’.
Mei in Baskysk/Fryske groet ut Pays Basque-France.
