Gisteren kreeg ik van Perry Pierik, directeur van Uitgeverij Aspekt, een recensie toegestuurd van mijn boek Jihad of verstandsverbijstering, die zojuist is verschenen in het tijdschrift Reflectie. Auteur is Aat-Lambert de Kwant. In 2012 heeft hij mij geïnterviewd naar aanleiding van mijn bijdrage aan het boek Tegen de tijdgeest, terugzien op een psychose (2011). Dat interview, waarnaar in de recensie wordt verwezen, is HIER te lezen. Het is een mooie recensie geworden. It koe minder, zogezegd…

***

Jihad of verstandsverbijstering

Dit fascinerende en confronterende boek 
richt zich op het grijze gebied dat recente
lijk is ontstaan tussen verschillende 
vormen van psychotisch en terroristisch 
geweld. Maar vooral ook op het opmer
kelijke zwijgen van de psychiatrie over 
dit soort nieuwe manifestaties van het 
kwaad. Schrijver is agnosticus Huub 
Mous. Hij publiceerde eerder teksten 
over de rol van religie en secularisering bij onder meer zijn eigen psychose, die
 hij beschreef in zijn in 2011 bij Candine 
verschenen boek ‘Tegen de tijdgeest: Terugzien op een psychose’.

De reden om dit nieuwe boek te schrijven 
heeft wellicht te maken met zijn persoon
lijke fascinatie voor de opkomst van het 
fenomeen terrorisme in relatie tot het 
verdwijnen van transcendentie in onze 
westerse wereld. Een eeuw na Nietzsche’s 
constatering ‘dat God dood was’ leken 
uiteindelijk ook alle grote verhalen, en 
zelfs de geschied~nis op hun eind te 
lopen.

In een interview, ·dat ik met Mous had, 
zei hij: ‘De relatie religie en psychose was 
er bij mij dus wel degelijk, maar het had 
mij destijds wel geholpen als ik daarover 
met de behandelaars had kunnen praten. 
Het was een tijd van grote veranderingen 
en grote leegloop, maar dat was in mijn 
omgeving nog niet zo duidelijk merk
baar. Er was wel veel gaande: het Tweede 
Vaticaans Concilie was net afgelopen en 
er was hoop op veranderingen, je vçelde 
dat er iets ging gebeuren. Er hing iets in 
de lucht en daarna is alles in elkaar ge
donderd. Ik was in een denkwereld beland 
die absoluut niet te rijmen viel met het 
traditionele katholicisme waarmee ik 
was opgegroeid. Ik denk dat daar inderdaad voor mij de eerste trigger lag. Door 
die sterke secularisatie had men geen 
antwoorden meer. Mensen die mij opleidden worstelden zelf ook met enorme vragen en problemen. Zelf kreeg ik ook 
geen antwoorden op mijn vragen, en ik 
worstelde ook met problematiek in mijn 
hoofd waartegen ik totaal niet was opgewassen. Vestdijk schreef terecht over 
de naweeën en de schok van de oorlog 
en de gevolgen van het wegvallen van de 
religie. Dat was een heel dramatisch 
gebeuren en zeker in de omgeving 
waarin ik zat.’

Mondiale ommekeer

Na de dood van God en de teloorgang 
van de grote verhalen zag de wereld op
eens de terugkeer van God in zijn meest 
radicale gedaante, als het islamitisch 
terrorisme, die leidde tot de mondiale 
ommekeer die eigen is aan deze tijd. 
‘Het is misschien ook wel het drama van 
mijn generatie, die na de oorlog opgroeide in het perspectief van alsmaar groeiende welvaart en gestaag groeiende 
secularisering. Wat heeft dit alles bete
kend voor de psyche van de mens?’

Dat vraagt Mous zich af, die in het ver
leden teksten schreef over de rol van 
religie en secularisering … Onder meer 
naar aanleiding van zijn eigen plotselin
ge psychose, waardoor hij in 1966 werd 
getroffen, vlak voor zijn adolescentie. En die had alles te maken met het snelle 
afscheid van het katholieke wereldbeeld 
van zijn jeugd. Zijn boek richt zich dan ook 
op een wellicht vergelijkbare crisis waarmee jonge adolescenten geconfronteerd 
worden als ze zich op het breukvlak van 
twee culturen bevinden.

Hoe divers de processen van radicalisering ook kunnen verlopen, telkens weer 
lijkt er sprake te zijn van intense vervreemding, waarmee jonge adolescenten te 
kampen hebben. Die vervreemding hoeft 
niet alleen betrekking te hebben op een 
psychische problematiek, zoals onzeker
heid over de eigen identiteit of de plaats 
in de samenleving, maar kan ook dieper 
grijpen naar problemen die eigen zijn 
aan het bestaan zelf.

Tot slot geeft Mous een aantal praktische 
aanbevelingen voor mensen die werken 
in de geestelijke gezondheidszorg of die 
op andere wijze beroepsmatig met deze 
problematiek worden geconfronteerd.
Jihad of verstandsverbijstering is een 
boeiend, confronterend maar ook veront
rustend boek, waarin Huub Mous wezen
lijke thema’s aansnijdt. ‘We beleven een 
tijd van het grote heimwee naar 
geborgenheid, maar alle wegen die 
daarnaar terug leiden lijken voorgoed 
versperd. Ook voor mijzelf. Religie is uit 
mijn leven verdwenen, maar het 
verlangen ernaar is blijven bestaan. Van 
dat gemis werd ik mij eens te meer 
bewust bij het schrijven van dit boek.’