Gisteren kreeg ik van Perry Pierik, directeur van Uitgeverij Aspekt, een recensie toegestuurd van mijn boek Jihad of verstandsverbijstering, die zojuist is verschenen in het tijdschrift Reflectie. Auteur is Aat-Lambert de Kwant. In 2012 heeft hij mij geïnterviewd naar aanleiding van mijn bijdrage aan het boek Tegen de tijdgeest, terugzien op een psychose (2011). Dat interview, waarnaar in de recensie wordt verwezen, is HIER te lezen. Het is een mooie recensie geworden. It koe minder, zogezegd…
***
Jihad of verstandsverbijstering
Dit fascinerende en confronterende boek richt zich op het grijze gebied dat recente lijk is ontstaan tussen verschillende vormen van psychotisch en terroristisch geweld. Maar vooral ook op het opmer kelijke zwijgen van de psychiatrie over dit soort nieuwe manifestaties van het kwaad. Schrijver is agnosticus Huub Mous. Hij publiceerde eerder teksten over de rol van religie en secularisering bij onder meer zijn eigen psychose, die hij beschreef in zijn in 2011 bij Candine verschenen boek ‘Tegen de tijdgeest: Terugzien op een psychose’.
De reden om dit nieuwe boek te schrijven heeft wellicht te maken met zijn persoon lijke fascinatie voor de opkomst van het fenomeen terrorisme in relatie tot het verdwijnen van transcendentie in onze westerse wereld. Een eeuw na Nietzsche’s constatering ‘dat God dood was’ leken uiteindelijk ook alle grote verhalen, en zelfs de geschied~nis op hun eind te lopen.
In een interview, ·dat ik met Mous had, zei hij: ‘De relatie religie en psychose was er bij mij dus wel degelijk, maar het had mij destijds wel geholpen als ik daarover met de behandelaars had kunnen praten. Het was een tijd van grote veranderingen en grote leegloop, maar dat was in mijn omgeving nog niet zo duidelijk merk baar. Er was wel veel gaande: het Tweede Vaticaans Concilie was net afgelopen en er was hoop op veranderingen, je vçelde dat er iets ging gebeuren. Er hing iets in de lucht en daarna is alles in elkaar ge donderd. Ik was in een denkwereld beland die absoluut niet te rijmen viel met het traditionele katholicisme waarmee ik was opgegroeid. Ik denk dat daar inderdaad voor mij de eerste trigger lag. Door die sterke secularisatie had men geen antwoorden meer. Mensen die mij opleidden worstelden zelf ook met enorme vragen en problemen. Zelf kreeg ik ook geen antwoorden op mijn vragen, en ik worstelde ook met problematiek in mijn hoofd waartegen ik totaal niet was opgewassen. Vestdijk schreef terecht over de naweeën en de schok van de oorlog en de gevolgen van het wegvallen van de religie. Dat was een heel dramatisch gebeuren en zeker in de omgeving waarin ik zat.’
Mondiale ommekeer
Na de dood van God en de teloorgang van de grote verhalen zag de wereld op eens de terugkeer van God in zijn meest radicale gedaante, als het islamitisch terrorisme, die leidde tot de mondiale ommekeer die eigen is aan deze tijd. ‘Het is misschien ook wel het drama van mijn generatie, die na de oorlog opgroeide in het perspectief van alsmaar groeiende welvaart en gestaag groeiende secularisering. Wat heeft dit alles bete kend voor de psyche van de mens?’
Dat vraagt Mous zich af, die in het ver leden teksten schreef over de rol van religie en secularisering … Onder meer naar aanleiding van zijn eigen plotselin ge psychose, waardoor hij in 1966 werd getroffen, vlak voor zijn adolescentie. En die had alles te maken met het snelle afscheid van het katholieke wereldbeeld van zijn jeugd. Zijn boek richt zich dan ook op een wellicht vergelijkbare crisis waarmee jonge adolescenten geconfronteerd worden als ze zich op het breukvlak van twee culturen bevinden.
Hoe divers de processen van radicalisering ook kunnen verlopen, telkens weer lijkt er sprake te zijn van intense vervreemding, waarmee jonge adolescenten te kampen hebben. Die vervreemding hoeft niet alleen betrekking te hebben op een psychische problematiek, zoals onzeker heid over de eigen identiteit of de plaats in de samenleving, maar kan ook dieper grijpen naar problemen die eigen zijn aan het bestaan zelf.
Tot slot geeft Mous een aantal praktische
aanbevelingen voor mensen die werken
in de geestelijke gezondheidszorg of die
op andere wijze beroepsmatig met deze
problematiek worden geconfronteerd.
Jihad of verstandsverbijstering is een
boeiend, confronterend maar ook veront
rustend boek, waarin Huub Mous wezen
lijke thema’s aansnijdt. ‘We beleven een
tijd van het grote heimwee naar
geborgenheid, maar alle wegen die
daarnaar terug leiden lijken voorgoed
versperd. Ook voor mijzelf. Religie is uit
mijn leven verdwenen, maar het
verlangen ernaar is blijven bestaan. Van
dat gemis werd ik mij eens te meer
bewust bij het schrijven van dit boek.’