Henk van Gerner (1942- 2018)

Beeldend kunstenaar Henk van Gerner vroeg mij ooit een tekst te schrijven over zijn werk. Hij vertelde mij dat hij sterk geïnteresseerd was in de filosoof Hans Vaihinger, een neokantiaans Duits filosoof die ook wel de ‘filosoof van het fictionalisme’ wordt genoemd. Hij ging er vanuit dat alles wat de geest ter verklaring van de wereld bedenkt in feite verzinsels (ficties) zijn.

Ik had nog nooit eerder van deze man gehoord, maar ik werd terstond bevangen door een grote nieuwsgierigheid naar hem. Henk vertelde mij dat hij al jaren op zoek was naar het hoofdwerk van Vaihinger – Philosophie des Als-Ob (1911) – dat volgens hem in geen enkele Nederlandse bibliotheek te vinden was, zelfs niet in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag.

Ik kwam in die tijd – het was midden jaren tachtig – vaak bij boekhandel De Tille in Leeuwarden. Ze hadden daar de bovenverdieping net omgebouwd tot een antiquariaat waar je soms de raarste boeken kon vinden. Het was de tijd dat een bebaarde Michaël Zeeman daar nog de inkoop verzorgde. Ik zie het nog voor me, er zaten wel eens kruimels in zijn baard, die mij altijd deden denken aan ‘de rok van het universum’ in een gedicht van Lucebert.

In het weekend dat ik met de tekst over het werk van deze kunstenaar aan de slag zou, ging ik eerst naar De Tille. Ik liep naar boven naar het antiquariaat en – door een onbekende drang gedreven – stapte ik op een kast af, waar ik op de bovenste plank een boek zag met een fraaie leren band op octavo-formaat met gouden letters op de rug. Ik trok het eruit en zag opeens dat de titel me bekend voorkwam. Het was een exemplaar van Philosophie des Als-Ob van Vaihinger.

Ik heb het gekocht en Henk vervolgens heel even heel gelukkig gemaakt. Toeval bestaat niet. Alles heeft betekenis. De wereld bestaat uit ficties. En als alle ficties zouden spreken voor zichzelf, dan zou de wereld gaan zingen. (zie ook: hier)

Vorige week is Henk van Gerner overleden. Hij werd 76 jaar. Bij de uitvaartplechtigheid gisterochtend in Den Helder werd mooi gesproken, vooral door Anke Kuypers met wie hij jarenlang heeft samengewerkt.