Henk Bleeker in zijn studio, gistermiddag 12.00 uur

Gisteren naar Oude Leije gefietst, naar de studio van kunstenaar-fotograaf Henk Bleeker. Hij wilde een portretfoto van mij maken. Dat gaat bij Henk niet zomaar. Zowat een uur lang heb in allerlei standen achter een grote lamp gezeten. In het midden daarvan zat een gat waardoor ik het oog van de camera kon zien. Een zwart gat, meer zag ik niet. En af en te een klik met daarna een hoge pieptoon. In weet niet hoeveel foto’s er in totaal genomen zijn. Tientallen, misschien wel  honderd…  Een portretfoto van Henk Bleeker is dan ook niet zomaar een foto. Hij is er meester in. (zie hier). Ik weet niet waar mijn portret voor bedoeld is. Het wordt een project, misschien wel een boek. Gisteravond  berichtte  hij mij nog:

‘Huub ik heb in mijn ogen een prachtig portret van je geschoten… Ik ben er zeer blij mee. Groet, Henk Bleeker’

Hoewel ik verslaafd ben aan het maken van selfies, hou ik er niet van om een foto van mezelf terug te zien die gemaakt is door een ander, helemaal als die ander een gerenommeerd fotograaf is. Door het eindeloos tonen van selfies op dit weblog toon ik iets van mijn onvolgroeide en in wezen narcistische persoonlijkheid. Alles wat tegenwoordig op social media met anderen wordt gedeeld is in wezen getolereerd narcisme. Maar een selfie is iets anders dan een portretfoto die gemaakt is door een fotograaf. Ik herken mezelf niet in zo’ n doordachte foto van mijn eigen gelaat. Het is net alsof je je eigen stem terughoort. Ik ben het niet. Het lijkt eerder het gelaat van een ander te zijn. Een vreemdeling die vreemd genoeg heel nabij is.

De laatste keer dat ik door een bekende fotograaf geportretteerd ben was in 1994. Toen kreeg Harry de Cock van het CBK Groningen de opdracht om foto’s te maken van mensen die destijds actief waren in de kunstwereld van Noord-Nederland. Zo is hij ook een middag lang bij mij thuis geweest om een reeks foto’s te maken, niet alleen van mijzelf, maar ook van objecten die hij aantrof in mijn huis en die hem opvielen. Dat resulteerde in een soort boter-kaas-en-eieren-spel van mijzelf. Het hangt nog aan de muur op het toilet.

Harry de Cock, portret van mijzelf, 1994

Je moet altiijd oppassen als je in het oog van de camera kijkt, want voor je het weet wordt er iets zichtbaar van jezelf dat je liever niet wilt weten. Een portretfoto is een spiegelbeeld dat bevroren wordt in de tijd. Je ziet je eigen gezicht met het vreemde landschap van rimpels en groeven dat zich hierin heeft afgetekend. ‘Er komt een leeftijd’, schreef Camus, ’waarop een mens verantwoordelijk wordt voor zijn eigen gelaatstrekken.’ Dat lijkt een boude bewering, een slagzin bijna, waarin de levenshouding van deze filosoof wat al te pakkend is samengevat. En toch, er zit een kern van waarheid in die woorden. Als ik ’s ochtends mijn gezicht in de spiegel bekijk, ben ik in eerste instantie geneigd de tand van des tijds verantwoordelijk te houden voor mijn uiterlijk. Iets waar ik niets aan kan doen. En toch, ik had graag wat minder diepe rimpels gezien. Op mijn voorhoofd worden lijnen zichtbaar, waarin ik soms vaag een schaakbord kan zien.

Wat voor het oog van de camera op gaat geldt evenzeer voor een microfoon. Voor je het weet zeg je iets waar je later spijt van hebt. Henk Bleeker had van de week het marathon-interview beluisterd, dat Andries Veldman met mij had. Ikzelf heb dat interview inmiddels één keer teruggehoord en daarbij steeg het schaamrood mij om de kaken. Jezelf horen praten voor de hele goegemeente heeft iets gênants. Net als jezelf terugzien op een filmpje van jaren geleden.

Op YouTube vond ik laatst een videofilmpje, dat Andries Veldman vijf jaar geleden heeft geschoten in Café De Ossekop in Leeuwarden bij het afscheid van Gryt van Duinen bij Omrop Fryslân. Het is puur dronkemansgelal. Henk te Biesebeek komt voorbij en wordt door mij aan de tand gevoeld. Ik zit hem te jennen met de vraag of hij nog wel op scherp staat. Op de achtergrond is nog de stem van Marijke te horen die zelfs even in beeld komt. Sommige dingen kunnen maar beter niet bewaard worden. Maar juist die beelden blijven je tot je dood toe achtervolgen.

Overigens… vanavond is het marathon-interview dat Andries Veldman met mij had te beluisteren op de radio bij Omroep Leo. Vanaf 23.00 uur  Hoor en huiver: HIER. Of nog altijd HIER.