Het was een volle bak gisteren in de 19de-eeuwse aula van de Rijksuniversiteit van Groningen. Het leek het Rijksmuseum wel met al die gebrandschilderde ramen, rijk gedecoreerde behangsels en houtsnijwerk. Ik was daar voor de Pieter Boeke Lezing, die dit jaar gehouden werd door de psychiater Arnoud Artz. Onderwerp: Borderline, het therapeutisch nihilisme voorbij. Mijn vriend Gwan had kaartjes weten te regelen. Borderline persoonlijkheidsstoornis, zo las ik in de aankondiging, is een van de meest complexe psychische stoornissen. Zo’n 25 jaar geleden werd ‘borderline’ nog als onbehandelbaar gezien. In de afgelopen decennia zijn er nieuwe specialistische vormen van psychotherapie ontwikkeld die effectief blijken te zijn. Arnoud Arntz verkende in zijn lezing de mogelijkheden voor een volwaardig leven met borderline.

Veel wijzer werd ik niet van zijn verhaal. Het was een nogal droog betoog vol met vaktermen en met weinig diepgang. Heel anders dan de lezing die ik vijf jaar geleden in deze zelfde zaal mocht bijwonen. Toen was Martha Nussbaum de gastspreker. Ik moest daaraan denken omdat vorige week een boekje van Nussbaum bij mij in de bus viel met de titel: Wat liefde weet/Emoties en moreel oordelen. Ik had het besteld op boekwinkeljes.nl bij boekhandel Paagman in Den Haag. Ik herinner mij Nussbaum vooral vanwege haar indrukwekkende woorden over het rouwproces in de tv-serie van Wim Kayzer Van de schoonheid en de troost.

Wat liefde weet wil ik gaan lezen omdat Charles Taylor er uitvoerig naar verwijst in zijn boek Een seculiere tijd. Nussbaum keert zich tegen het christendom met zijn hooggegrepen tanscendentie-begrip en het te schande maken van het lichamelijke verlangen. Daartegenover probeert zij zelf een kwetsbaar transcendentie-begrip te ontwikkelen met een meer innerlijk en menselijk karakter.

Wat betekent het om in alledaagse situaties te kiezen voor het goede en het kwade te ontwijken? Die afweging moet volgens Nussbaum telkens weer in een concrete situatie worden gemaakt. Dat is volgens haar het fragiele proces van morele perceptie waar het morele oordeel uit voortkomt. Is dat het dan wat alleen de liefde weet? Is kiezen voor het goede een kwestie van handelen naar bevind van zaken?  Wat is dat dan dat de liefde zo bijzonder maakt dat het altijd de weg weet voor het goede?

Augustinus zei het al: Ama et fac quod vis. Heb lief en doe wat je wilt. Maar Augustinus had wel een totaal ander transcendentie-begrip als Nussbaum. Taylor noemt Nussbaum’s poging om een meer menselijke vorm van transcendentie te ontwikkelen problematisch. Maar hij voert daar verder niet veel argumenten voor aan. Het maakte mij nieuwsgierig naar het betoog van Nussbaum.

Maar wat mij nog nieuwsgieriger maakte was de handgeschreven opdracht die ik aantrof op de titelpagina van het boek en de pagina daarnaast. Ik herhaal de woorden nog maar even:

Lieve Jeroen   09/03/02

Van harte gefeliciteerd met je 30^ste verjaardag. Mag jij jouw liefde vinden en mag de liefde je leiden.

Veel liefs en veel geluk

Annelies

En daarnaast:

Door modder en woeste stromen vind je het flonkerend goud. Gefeliciteerd met baan, verjaardag en felez viaje !

Pepijn

Een boek met zo’n mooie opdracht doe je toch niet weg, zou ik zeggen. Wat is er met Jeroen gebeurd? Heeft hij ruzie gekregen met Annelies en Pepijn? Of is er iets ergers aan de hand? Leeft Jeroen nog wel? Als hij nog leeft, moet hij nu 46 jaar zijn.

Dat soort dingen, daar kan ik uren over tobben. Het moet iets met de liefde van doen hebben. Iets wat alleen de liefde weet. Maar wat is dat dan? ‘ Het hart kent wegen waar het verstand geen weet van heeft.’ Wie zei dat ook al weer? Pascal geloof ik. Misschien moet ik het boek Wat liefde weet eerst maar eens gaan lezen.