Afgelopen week was ik in Venetië. Om die reden kon ik niet bij de uitvaart van Hans zijn. Die vond dinsdag j.l. plaats op de begraafplaats De Nieuwe Ooster in Amsterdam Watergraafsmeer. De dood van Hans bleef door mijn hoofd spoken, ook in Venetië, waar het leven – zoals altijd – gewoon doorgaat, alsof de dood doodgewoon is. Het is een rare ervaring om iemand van je eigen leeftijd, die zo nabij was, te zien heengaan. Alsof je gedwongen wordt om zelf even in de spiegel van de dood te kijken. De spiegel van Elckerlyc, zullen we maar zeggen. Dood gaan we immers allemaal. Zoals de zon elke dag ondergaat, vroeg of laat, al naargelang het seizoen of de plaats waar je bent op de wereldbol. Ook in Venetië gaat de zon onder, zich elke dag weer spiegelend in het water van de lagunen.
De dood bestaat niet in de natuur, zo las ik laatst. De natuur kent slechts een voortdurende herschikking van atomen. Hoe komt het dan, dat ik in Venetië altijd weer aan de doden moet denken, aan vrienden en geliefden die mij zijn voorgegaan op dit vreemde pad op weg naar de dood? Ook Hans, aan wie ik zoveel mooie herinneringen bewaar, is mij voorgegaan. Voorgaan, maar waarheen? Op weg waarnaartoe?
Volgens de romantische dichters zou het leven op zijn best een voortdurend sterven in schoonheid zijn, een aanhoudend verlangen dat zijn bekroning vindt in één adembenemend ogenblik, als de tijd stil lijkt te staan, waardoor de dood heel even overwonnen wordt in een illusie van eeuwigheid. Vanuit die optiek is de hele esthetica in feite een vorm van euthanasie, iets wat de natuur ons schenkt om de gedachte aan de dood te verbloemen, om het leven uiteindelijk draaglijk te maken. ‘We hebben de kunst uitgevonden,’ zei Nietzsche, ‘om niet aan de waarheid te hoeven sterven.’
Als schoonheid een belofte bevat van volmaaktheid en geluk, is die belofte vooralsnog ook een voortdurende ervaring van een ‘nog niet’, telkens weer een ‘bijna’, iets op de rand in de eeuwig terugkerende schemering, voordat de zon – elke dag weer en toch ogenschijnlijk iedere keer voor het laatst – ondergaat.
Zie ook het In memoriam op de website van Nard Loonen.