Mijn vader kwam uit een groot gezin in Bakhuizen. Mijn neef Anton stuurde mij gisteren een handzaam overzicht van mijn vaders broers en zussen. (zie hieronder) Hij vertelt veel over zijn moeder, Gesina, mijn tante Siene. Bij mijn vader, Durk Manus Mous (1897-1966), verwijst hij ook naar blogs van mij, waarin meer over de Mousen in Bakhuizen is terug te vinden. Ik heb het verhaal van mijn vader wat aangevuld, maar voor de rest las ik veel dingen die ik zelf nog niet wist. Als kind was ‘De Friese familie’ voor mij een verhaal op afstand. Aan de hand van mijn vader ging ik naar Friesland, op de stoomboot van Enkhuizen naar Stavoren en weer terug. Tot 1960, het jaar dat Beppe (Cornelia Dölle) overleed.

***

Kinderen van Manus Durk Mous en Cornelia Dölle

Oudste dochter Antje, geboren 8 maart 1895 overlijdt 20 mei 1915. Zij had zwakke nieren, was veel ziek. Als enige van de kinderen kreeg zij in de schoorsteen gerookte worst om aan te sterken. Waarschijnlijk is die zoute gerookte worst juist slecht voor haar geweest. Zij heeft nooit gewerkt.

Dochter Johanna, geboren 5 februari 1900, trouwt als zij 38 jaar is, en zonder beroep, met Arnoldus Zalmstra. Ze heeft waarschijnlijk (tot haar huwelijk) in het huishouden van haar ouders geholpen.

Zij bleef kinderloos en werd baakster in Bakhuizen en omgeving     

Boukje, geboren 16 april 1902, wordt als eerste van de dochters huishoudster na beëindigen lagere school dus ca. 1914. Waarschijnlijk in Sneek  Bothniakade 2. Vanuit (omgeving) Sneek (adressen en werkgever(s) 10 jaar dezelfde ?)  arriveert Boukje (op de mutatiekaart Burgelijke Stand) per abuis aangeduid als baukje ) in Leeuwarden en werkt ze daar van 11 januari 1924 tot 27 mei 1926 bij Th. Tromp, Wijbrand de Geertstraat 21. 

Op 10 november van het jaar 1924, dus 10 maanden nadat Boukje daar begon te werken, voegt haar zus Maria ( Mieke) zich bij haar. Mieke is dat jaar 14 geworden. Samen keren ze op 27 mei 1926 terug naar hun geboortehuis in Bakhuizen.

Boukje vindt (via haar jongere zus Gesina ?) een nieuwe baan : van 10 november 1926 werkt zij bij Sybren Botes van Balen, steenhouwersbedrijf, Rijksweg 77 te Jrnsum ( Irnsum). (Gesina had daar gewerkt van 25 januari tot 4 september1926). 

Op 29 mei 1928 vertrekt Boukje naar Alkmaar, Gedempte Nieuwstraat.

Gesina (Siene) , geboren 26 april 1904, mijn moeder. Het jaar 1915 waarin ze 11 wordt, is zwaar.

Op 20 mei overlijdt haar oudste zus Anna(Antje). Ze heeft maar 5 jaar op de lagere School gezeten. Het schoolhoofd zei : “die lange van Manus/Kee kan wel een jaar overslaan”.

Ze wil verpleegster worden. Bij opleiding in een RK ziekenhuis moest je je eigen verpleeguniformen kopen, en daar was geen geld voor. Van een openbaar ziekenhuis kon geen sprake zijn. 

Dus moet ze, net 11 jaar oud, al in 2015 gaan werken. 

De eerste betrekking is in de stad Sneek bij een familie waar haar 2 jaar oudere zus Boukje al werkzaam is. Af te leiden uit haar Renteboekje, werkte en woonde ze eind 2019 op de Bothniakade 2, een deftig huis dat er nog steeds staat.

In 1919 werden de Raden van Arbeid (RvA) opgericht. Friesland kende 3 vestigingen : Sneek, Leeuwarden en Heerenveen.  Vanaf eind 1919 zijn zij verantwoordelijk voor berekening en controle van de premiebetalingen voor ongevallen, ziekte, en invaliditeitswet. Bijschrijving van de afgedragen premie geschiedt jaarlijks in het Rayon waar je op dat moment werkt in je persoonlijke renteboekje) Uit haar renteboekje blijkt dat ze in elk geval van eind 1919 tot eind 2025  (nog steeds) binnen het Raad van de Arbeid rayon Sneek werkte met rentenummer 28931. 

Per 1 januari 1922 gaat ze naar Rauwerderhem 

Van 25 januari 1926 tot 4 september 1926 werkt ze in Jrnsum, Rijksweg 77 voor Sybren van Balen, geboren 1855 . Die was toen 70 en sinds 1920 weduwnaar. (op het inschrijfformulier staat nr. 71, maar dat kan niet kloppen, Op nr. 71-76 bevond zich een Coöperatieve Melkfabriek, op nr. 77 was gevestigd Steenhouwerij van Balen)

Op 4 september 1926 begint ze bij H(erman) de Boer, die een dames- en herenkapsalon heeft in Leeuwarden. Wirdemerdijk 27. (Op 11 november wordt het renteboekje bijgeschreven. Rentenummer is nu 60502.Deze betrekking eindigt 12 mei 1927. Vandaar vertrekt ze volgens het mutatiedocument naar Lemmer (Rayon Sneek).

Het renteboekje wordt augustus 1927 en  juni 1928 afgestempeld in Rayon Sneek. In de 2,5 jaar van begin 2027 tot 5 juni 2028 worden 126 premieweken opgetekend. Uit het boekje valt af te leiden dat vanaf eind 2019 permanent gewerkt is in loondienst. 

Vanuit “Lemsterland” gaat ze op 1-5-1929 als dienstbode werken bij J. van Diepen, O 16 in Westwoud. Ze is daar bediende in een  in 1920 gevestigde slagerij van Anton Groot, die nog bestaat.

op 23-12-1929 vertrok ze naar Enkhuizen, Westerstraat Z 150 , daarna Torenstraat 13,

op 9-2-1934 naar Linaeusstraat 293 in Den Haag

op 25-10-1934 naar de Linaeushof 100 in Amsterdam als kindermeisje bij dr. Th H Schlichting aan de Linaeusparkweg

En vervolgens Hilversum, ziekenverzorging van Oma Catharina Brouwer-van Rhijn tot die in februari 1939 overlijdt. In 1941 huwt ze mijn vader, zoon van Oma Catharina

Maria (Mieke),  geboren 2 februari 1910, amper 14 jaar, werkt van 10 november 1924 tot 27 mei 1926 in Sneek bij Th Tromp , Wijbrand de Geerstraat 21, Leeuwarden. Haar oudere zus Boukje was dar op 11 januari 1924 al begonnen. Samen keren ze in mei 1926 terug naar Mirns en Bakhuizen.

Begin 1944 hielp ze maandenlang mijn moeder, toen mijn vader stervende was Ze heeft ook gewerkt in Hilversum Taludweg bij weduwnaar Poort en kinderen. Toen deze hertrouwde ging ze in betrekking bij dhr B.J.T. Peters, Kloosterlaan Lage Vuursche. ( zie Groene Graf.nl Dit is het verhaal van BJT Peters). Toen die in 1970 overleed ging ze terug naar Friesland en trok in bij haar jongere zussen Eke en Anne in Joure. Elke keer dat mijn moeder ziek was sprong Mieke langere tijd te hulp.

Evertje Cecilia ( Eke), geboren 20 november  1912, heeft waarschijnlijk nooit buitenshuis gewerkt. Zij verzorgde haar ouders tot hun dood ( Beppe 1960) . Ze deed veel naaiwerk voor arme kinderen in het dorp

Anna Maria (Anne), geboren 24 juni 1916, was in Bakhuizen vanaf 1947 huishoudster van Andries Rampion, (1873-1956) weduwnaar, brandstofhandelaar/turfschipper. Zijn vrouw was 24 februari 1947 overleden, 52 jaar.

Andries was zeer bevriend met onze Opa Manus Mous. Samen richtten ze o.a. een lokale Rabo bank op. Na de dood van Andries in 1956 trok Anne in bij Beppe en zus Eke. 

Haar Broers

Voor de meisjes ontbrak het geld voor opleiding na de lagere school. De jongens kregen de mogelijkheid een vakopleiding te volgen. Radio en telegrafie waren sterk in opkomst

Durk Manus (1897-1966) Volgt de Ambachtsschool in Sneek en doet daar examen op op 26 april 1916. Eind 1920 vertrekt hij vanuit Bakhuizen naar Limburg (Heerlen), waar zijn oom Jozef Mous hem aan een baan helpt als timmerman. Hij volgt opleidingen bij de PTT en vertrekt naar Amsterdam en vervolgens naar Den Haag, waar hij vanaf 5 september 1927 werkt en woont op de ZO Buitensingel 138 (Kolpingshuis). Trouwt op 4 mei 1931 met Christina Sanders, die hij heeft leren kennen in Arnhem, waar zij telefoniste was bij de AKU. Zij gaan wonen Volkerstraat 22 Den Haag. Op 21 november 1932 verhuizen zij naar Amsterdam, Sumatraplantsoen 41. Daar is Durk betrokken bij aanleg en uitbreiding van de huistelefonie in Nederland, o.a. op paleis Soestdijk. Uit het huwelijk komen vijf kinderen voort: Mariet (1932 – ), Cornelie (1936-2014), Lucie (1940-2015), Trees (1943-2019), Huub (1947 – ). Veel over Durk, zijn gezin en zijn ouders vind je bij:

www.huubmous.nl :    Voor altijd in de diaspora,       Woeste hoogten in Bakhuizen , De familielegende , Op bezoek bij Beppe

Hessel (1906-1976) wordt onderwijzer en is jarenlang hoofd van de school in Wehe den Hoorn. Verhuist na pensionering naar Bilthoven, waar zijn dochter Margriet woont

Jozef (1908-1984) vergelijkbare loopbaan als Durk, maar dan in Sneek

Jan Harmen (1911-1982) wordt (huis) schilder en blijft dat zijn leven lang in Bakhuizen

Fonger Tjalling (1914-1984) wordt radiotechnicus. Heeft al jong radio geïnstalleerd in huis van zijn ouders en is fanatiek zendamateur. Actief in het verzet in Gaasterland en Hilversum. Emigreert na de oorlog naar Indonesië en is in Bandung. Vakonderwijzer aan de Rijks Radiowerkplaats . Wordt gearresteerd op verdenking van spionage. Keert met vrouw en dochtertje gedesillusioneerd en berooid terug. Gaat werken als handelaar in en reparateur van radio en witgoed te St. Nicolaasga 

Meer over Fonger vind je bij :

www.gaasterlandinwo2.nl:    Het jaar 1945 (3)

www.huubmous.nl: Sporen uit de oorlog