Dat schrijft Wouter Kusters in A Philosophy of Madness, de Engelse vertaling van zijn opus magnum Filosofie van de waanzin, die onlangs is verschenen. Het is vreemd om je eigen woorden geciteerd te zien door een ander, en helemaal als die woorden vervolgens in het Engels worden vertaald. Hoe kan het dat woorden iets anders […]
Wie door de poort in de kom van de terp aankomt wordt langzaam omhoog geleid langs diverse vensters om, aldus Reutelingsperger, “de prachtige wijsheid van het landschap te ervaren.” Een bezoek kan volgens hem zelfs een mystieke ervaring worden. Reutelingsperger vergelijkt het als katholiek met een statiegang in de kerk waarbij bezoekers eerst rechtsaf slaan […]
In de jaren zestig was er in Nederland sprake van een groeiend spanningsveld tussen de kerkelijke moraal en een voortschrijdend inzicht op terreinen als psychologie, psychiatrie en sociologie. De bemoeienis van katholieke wetenschappers met de geloofsleer en de moraal was een typisch Nederlands fenomeen, dat zich na de oorlog in steeds sterkere mate manifesteerde. In […]
Vroeger ‘lichtte’ God ons via zijn afgezanten in over de waarheid. Later toonde de waarheid van de natuur zich vanzelf, via elektromagnetische stralen en gammastralen en via licht- en geluidsgolven. De psychoot kent andere informatieve stralen. Net zoals zijn tekens en symbolen zijn ze onconventioneler dan die van ‘normale’ mensen en vallen ze meer op. […]
De ontkerkelijkte samenleving heeft zich losgemaakt van dat hemels perspectief, dat vooral zou uitnodigen tot formele deugdzaamheid. Tot hypocrisie dus. Of tot het hanteren van dubbele standaarden. Toch geldt het leven op aarde als zaligmaker. Het leven is niet langer het voorportaal van de hemel, maar een doel op zichzelf. Het devies memento mori (‘gedenk […]
‘De taal van de waanzin is niets meer of minder dan het waar maken van de taal. Onze woorden beginnen de ander te raken en daar ligt het gevaar van de waanzin: zij spreekt de waarheid. Een gevaar, het enige gevaar van de waanzin is een gewelddadige de normalisering van triviale woorden en werelden van […]
De generatie die de moed had getroond zich van God te ontdoen, staat en kerk omver te werpen, bleef onderdanig aan de Wetenschap. Maar binnen de wetenschap waar vrijheid zou moeten heersen was het geloof in het gezag of anders: ‘een kopje kleiner’. Deze woorden uit het boek Antibarbarus van August Strindberg citeert Paul Feyerabend […]
Er bestaan sofismen die oneindig veel treffender en geladener zijn dan de meest onbetwistbare waarheden: ze te herroepen omdat het sofismen zijn is zowel kleinzielig als zonder belang. Indien het al sofismen waren, dan heb ik tenminste daaraan te danken dat ik in staat was mijzelf en degeen die van heel ver van mij tegemoet […]
Het vluchtige bewustzijn, dat eigen is aan de grote stad, is pas in de late negentiende eeuw ontstaan. In het Parijs van de grote boulevards ontstond de moderne stedeling, de flaneur, de mens die ziet en gezien wil worden in de vluchtige ontmoetingen van de blik met een bewustzijn dat aanwezig is en tegelijk ook […]
‘En het gebeurde, als zij voortgingen, gaande en sprekende, ziet, zo was er een vurige wagen met vurige paarden, die tussen hen beiden scheiding maakten. Alzo voer Elia met een onweder ten hemel.’ Dat is nog eens taal waarvoor je capituleert. Bijbelse taal die grenst aan de wartaal, maar die voor iedereen verstaanbaar is. Het […]
‘Men kan begrijpen waarom zelfs mystici – die toch gewoon zijn om in hun gebedsleven te flirten met het absolute – beducht zijn voor extases. Men kan begrijpen waarom ze niet ophouden te benadrukken dat ze in dit leven radicaal van God gescheiden blijven en waarom ze wijzen op de noodzaak zich aan gewone gebedsvormen […]
De intrinsieke verbinding tussen het zijn en de tijd kwam in het interbellum in het centrum van de aandacht, getuige alleen al Heideggers hoofdwerk Sein und Zeit uit 1928. De waarheid had haar aanspraak op volledige geldigheid verloren doordat ze in de bedding van een tijdstroom was geplaatst. Het was die omwenteling in het denken […]
Ik ben vier keer in Lourdes geweest. In 1962, 1963, 1965 en 2012. Mijn ouders veel vaker. Mijn moeder misschien wel tien keer. In de jaren twintig al ging zij als ziekenverzorgster mee met de bedevaarttrein. Eind jaren twintig leerde zij mijn vader kennen. Toen moet ook bovenstaande foto in Lourdes zijn genomen. Mijn vader […]
‘Nog maar twee jaar geleden liep ik in de De Lairessestraat en dacht toen – ik moet toegeven het klinkt ongeloofwaardig – ik loop hier zomaar. Een lichte vervreemding kwam op de hoek van de Obrechtstraat met de wind mee.’ Dat schrijft Kees Fens in zijn boek Het geluk van de brug, het Amsterdam van […]
De menswording van God in de persoon van Christus was, volgens Jung, het antwoord van Jahweh geweest op de dreigende morele superioriteit van de sterfelijke mens Job. Zittend op zijn mestvaalt had Job de wrede Jahweh op zijn duistere kant gewezen en daarmee een beroep gedaan op het goede in hem. Jahweh moest er mee […]
“In zijn analyse van het Hitleriaanse – een van de meest indringende analyses over dit thema – wijst Harry Mulisch erop dat de ‘beelden’ er al waren, lang voordat ze door Hitler verwezenlijkt werden. Maar het was het ‘talent’ geweest dat dichters heeft gered. Omdat het ze lukte van hun obsessies ‘kunst’ te maken, was […]
‘Hitler sprak in grote eenvoud en grote eerlijkheid. Er was geen spoor van de gekunsteldheden die andere politieke leiders vaak tentoonspreiden als ze willen imponeren. Ik was mij ervan bewust dat ik sprak met een man wiens macht niet voortkwam uit zijn welbespraaktheid en zijn gave om de aandacht van de menigte vast te houden, […]
Vandaag is het exact vier jaar geleden dat ik een inleiding mocht houden op het symposium over Het Kwaad in Amsterdam. (zie: hier) Het was een lange dag. Pas som half vier ‘s middags mocht ik zelf, als laatste spreker, mijn verhaal houden. Ik was een half uur aan het woord over het onderwerp Jihad of […]
Dit klokje met daarin een plastic beeldje van Adolf Hitler behoorde toe aan Harry Mulisch. Het is te zien op de site De oneindige Mulisch die het Literatuurmuseum vorig jaar heeft geopend. Op die site kun je ronddwalen in het voormalige huis van Mulisch in Amsterdam. Je ziet de boekenkasten, de kunst aan de muur, […]
Ik mag graag met de deur in huis vallen. Aangenaam, ik ben een gedachte. Voor wie wil weten hoe ik er uitzie, heb ik duizend gedaanten, denkbaar tussen de sprong van een elektron en een uil die staart in de nacht. God weet wie heeft mij te vondeling gelegd onder een schedeldak. Ik ben een […]
Vorige week was ik in Noordwijk om een paar stoelen op te halen die we via Marktplaats hadden gekocht. Zo kwamen wij in de buurt van Noordwijkerhout. Toen ik die plaatsnaam op de borden zag staan, herinnerde ik mij dat hier in de late jaren zestig het Pastoraal Concilie werd gehouden. In het kleinseminarie dat hiervoor als locatie […]
Het is al weer lang geleden dat ik voor het laatst gepreekt heb in een kerk. Dat was in juni 2007 bij de opening van de zomertentoonstelling in de Martinikerk in Bolsward. Het thema dat jaar was ‘Vrij zijn in gebondenheid’. In deze tijd van corona is dat thema weer aardig actueel. Iedereen streeft naar […]
‘De melancholicus voelt en denkt dat het ware leven van de intensiteit, het Zijn, niet te vinden is in het actuele leven, in het reële zijn, hoe aantrekkelijk het leven in het hier en nu ook mag zijn. Hij treurt over het metafysische hiaat tussen deze wereld en gene zijde; hij treurt omdat hij in […]
‘Quia fecisti nos ad te et et inquietum est cor nostrum, donec requiescat in te.’ Zo luidt een beroemde zin in de eerste alinea van de Confessiones van Augustinus. Mijn leraar Latijn op het Ignatiuscolege, Gerard Wijdeveld, die later de Confessiones in het Nederlands vertaalde, maakte er dit van: ‘Want gij hebt ons gemaakt naar […]