‘Maak van uw nacht een feest en breng uw vrouw in extase, jaja, Een zich verliezen in een geweldige roes, een eerste golf van vitaliteit door je body. Zo ver was het nu wel niet met Lutske maar het zat er ergens in, het kon er uitkomen, àls, als…Voor die muur stootte hij eigenlijk steeds meer zijn prakkizerende kop, een deel van die muur was de dorpscharmeur Bjinse Houtsma, een man voor wie hij toch ook wel weer sympathie had.’
Aldus Anne Wadman in zijn roman De overwinning van Bjinse Houtsma, die hij in 1962 in het Fries geschreven had en drie jaar later als Zwart Beertje verscheen in een Nederlandse vertaling van zijn eigen hand. De roman vertelt het verhaal van de dorpsonderwijzer Hendrik Visser. Hij is ongelukkig getrouwd en wordt verliefd wordt op Lutske Westra, die een duister verleden heeft in Amsterdam. De stad Amsterdam speelt op de achtergrond een wonderlijke rol in deze roman. Het is het Babylon van zonde en verleiding. Lutske was ernaar toegegaan om omroepster te worden op een rondvaartboot, zo gingen de verhalen in het dorp. Maar ze zou ook gezongen hebben in dansorkesten en zelf voor de radio. Uiteindelijk bleek dat ze ook korte tijd getrouwd was geweest met een captain of industry, die ze betrapte, toen hij het aanlegde met zijn eigen secretaresse.
Daarna had Lutske aan de rand van de goot geleefd, nog net niet in een bordeel. Tenminste, als je een nachtclub de goot zou kunnen noemen. Het zou een erg fatsoenlijk nachtclub zijn geweest, zo bekent ze later aan Hendrik. Helemaal niet clandestien, geen striptease of zo. Dat wil zeggen, het was er fatsoenlijk, de klanten niet allemaal, en ze ging iedere nacht met de taxi naar huis. De baas was niet zo’n kwaje kerel. “.. hij vond me te goed voor de zaak, en hij liet mij als er Friese bezoekers kwamen – maar dat kam niet veel voor, de dichter Douwe Tamminga is er wel eens geweest, maar dat ging vreselijk stijf, geen geslaagd feestnummer – en dan liet hij mij Friese liederen zingen, Fries bloed dat suist en broeit. Meest getrouwde mannen, van die snoepers en gluurders, maar die vonden niet wat ze zochten en verdwenen metal in het naastgelegen pand, waar ze wél striptease hadden.”
Welke nachtclub had Anne Wadman op het oog met deze nachtelijke ambiance waar Douwe Tamminga wel eens gesignaleerd werd? Het is een rare sneer naar een collega-schrijver die Wadman zich hier permitteert, maar de anekdote moet op waarheid berusten, anders schrijf je zoiets niet. Voor je het weet zou Tamminga hem kunnen aanklagen wegens laster, zoals de deze dichter in 1962 zelf ook werd aangeklaagd, omdat hij zijn collega-schrijver A.A. van der Werf ‘een vulgaire en onzindelijke geest’ had genoemd. Maar Wadman wist waar hij het over had. En bovendien, de nachtclub, waar Lutske gewerkt zou hebben. bestond echt. Al wordt de naam in de roman niet expliciet genoemd, het is voor elke Amsterdammer duidelijk waar Wadman op doelde. In de eerste zin van bovengenoemd citaat staat de oplossing van het raadsel: ‘Maak van uw nacht een feest en breng uw vrouw in extase.’
Dat was de reclame die begin jaren zestig overal in Amsterdam op aanplakbiljetten te lezen stond. Het ging om de nachtclub Extase op het Leidseplein (zie foto boven), een nette nachtclub evenals Caramella en Blue Note in die tijd, beslist geen obscure stripteasetent, laat staan een Yab-Yum avant la lettre. Je kon er gerust je vrouw mee naar toe nemen, en dat had Douwe Tamminga misschien ook wel gedaan. Alleen vertelt Anne Wadman dat er niet bij. Extase was destijds een begrip in Amsterdam en wellicht ook een veilige aanlegsteiger voor provincialen die een dagje uit waren in de hoofdstad.
Amsterdam moet begin jaren zestig nog een mythische klank hebben gehad voor de eenvoudige Friese dorpsbewoner, van wie Wadman een beeld schetst. Het is geen dorp aan de rivier, maar aan de rand van de Waddenzee, want ’s avonds kun je de vuurtoren van Ameland zijn licht door de nachtelijke hemel zien zwaaien boven dit ‘zedige CHU-dorp’. ‘Breng uw vrouw in extase‘, dat kon je daar niet. Sterker nog, zijn eigen vrouw Wiepkje had Hendrik nog nooit seksueel in extase gebracht.