Uitgeverij Aspekt heeft laten weten dat zij mijn manuscript Het algoritme van de waan gaan uitgeven. Als alles meezit, komt het boek in de loop van maart op de markt. Daar ben ik heel blij mee. Het is zwaar weer tegenwoordig, ook in uitgeversland.

Voor de financiering van een en ander is het nodig dat zo’n vijftig exemplaren op voorintekening worden besteld door belangstellingen. Bij deze wil ik vriendelijk vragen of u mogelijk belangstelling hiervoor heeft. U krijgt het straks in huis voor de mooie prijs van 24.50 Euro inclusief eventuele bezorgkosten. U hoeft pas te betalen per nota na ontvangst van het boek.

Het voorintekenen – graag met vermelding van uw postadres – is mogelijk door een email te sturen naar het volgende mail-adres:

huub [apenstaart] huubmous [punt] nl

Bij voorbaat mijn welgemeende dank!

***

Korte samenvatting

De dreiging van de coronacrisis en de opkomst van complottheorieën maakte de waan tot een actueel probleem. Een gemeenschappelijk aspect van complottheorieën is een vaak voorkomende neiging om de wereld in goed en kwaad te verdelen. Zo geredeneerd zijn complottheorieën waanideeën over het kwaad. In die zin lijken zij een nieuwe verschijningsvorm of substituut van de religie te zijn. Mijn belangstelling gaat uit naar de waan in al zijn verschijningsvormen, van de messiaswaan  tot het hedendaagse complotdenken. Van het religieuze geloof tot het doen geloven in nepnieuws. Van de psychotische waan tot de waan van een totalitair systeem. Daarbij wil ik de waan niet primair zien als een stapsgewijze ontsporing van het gezonde verstand of de rationaliteit, maar vooral als een poging van de geest om een uitweg te vinden in een situatie die als onhoudbaar wordt ervaren.

Dit boek gaat dus over wanen, maar ook over de drie kwart eeuw vrede die ik als babyboomer heb mogen beleven. Die naoorlogse periode werd van begin af aan getekend door de schaduw van de Tweede Wereldoorlog, al werd tot in de jaren zestig er alles aan gedaan om die oorlog toch vooral te vergeten. Maar het betoog gaat ook over mijn eigen waan, waarin ik eerder verslag deed in mijn bijdrage in het boek Tegen de tijdgeest, terugzien op een psychose, dat in 2011 verscheen en dat tweemaal werd herdrukt. De psychotische waan, die mij op mijn achttiende jaar overviel, had alles te maken met een revolte tegen het kwaad, maar ook met de klemmende status quo van de mens die zijn geloof in God is kwijtgeraakt. 

Juist door het brede spectrum van de waan in ogenschouw te nemen, wil ik in dit boek een andere kijk ontwikkelen op de waan, los van de benauwende etiketten en stigma’s die de psychiatrie aan deze vorm van de waan heeft meegeven. Tevens ga ik op zoek naar een antwoord op de vraag: wat heeft de waan met het kwaad van doen? Met het verdwijnen van transcendentie lijkt het onmogelijk geworden om een afdoende verklaring te vinden voor het kwaad in de wereld. Complotdenkers geven zich blindelings over aan hun eigen intuïtie als het gaat om geloof en waarheid. Zo bezien was Adolf Hitler de complotdenker bij uitstek. Hij geloofde, maar wel op zijn eigen manier. Volgens Hitler huisde in ieder mens het intuïtieve vermogen de krachten te begrijpen die wij God noemen. De Kerk zou die geestelijke vermogens uitbuiten door degenen die niet geloofden wat de Kerk verkondigde met straf te dreigen. 

De achtereenvolgende hoofdstukken vertonen – in omgekeerde volgorde – de chronologie van mijn eigen leven, maar bieden tegelijk ook een terugblik op de veranderende beeldvorming van Hitler. Daarbij voeren verschillende zienswijzen achtereenvolgens de boventoon, waarbij ik ervoor gewaakt heb hun onderlinge samenhang niet uit het oog te verliezen: de psychiatrie, de theologie, de kunstgeschiedenis en de filosofie. Met die geschiedenis voor ogen heb ik in de spiegel van Hitler willen terugkijken op mijn eigen leven in deze naoorlogse periode.  

Maar bovenal gaat mijn betoog over de realiteit te aanvaarden wat leidt tot paranoia en complotdenken. Dit denken oogt op het eerste gezicht irrationeel, maar is dat niet. Misschien volgt de waan een logisch basisprincipe dat moeilijk te vatten is. Noem het een algoritme. Het algoritme van de waan. Daar ben in dit boek naar op zoek gegaan. 

Een hoofdstuk werd onder de titel De schutkleur van de waan als essay opgenomen in de bundel Impressies uit het grensgebied van psychiatrie en filosofie, die in 2022 werd uitgebracht door de Stichting Psychiatrie en Filosofie.