Gisteren belde Geart de Vries met het trieste bericht dat Gryt van Duinen was overleden. Even later had ik Peter Karstkarel aan de lijn met dezelfde boodschap. Het was of even of de koningin van Fryslân dood was. En in feite was dat ook zo. Een grote leegte nam bezit van mijn hoofd, maar daarna kwam een stroom van her herinneringen los. Ik zei nog tegen Geart: ‘Julie waren een mooi stel samen, in de tijd dat jullie beiden bij Omrop Fryslân werkten.’ Gezamenlijk vormden Geart en Gryt het geheugen van Friesland, maar bij Gryt liet dat geheugen haar gaandeweg in de steek.
Bovenstaande foto werd genomen in januari 2015 . Gryt was bij mij thuis op bezoek. Ze had het hele archief van Simmer 2000 bij zich, tenminste, wat er van over was. Drie grote Jumbo-tassen vol. Gisteren hoorde ik van Geart, die nu aan een boek werkt over Lwd 2018, dat die tassen nu bij Tresoar zijn terechtgekomen. Er schijnt nog heel wat correspondentie in te zitten tussen Gryt en mij, ook uit de periode na 2000. Gryt wist alles over de Friese wortels van Joseph Beuys, over het Roomse Fryslân, maar ook over de Friese periode van Gerard Reve, over wie zij in 2006 een prachtige documentaire-reeks maakte, wat voor mij het begin vormde van mijn fascinatie voor Reve.
Samen met haar heb ik nog mogen werken aan een grootscheepse Reve-manifestatie, die onderdeel had moeten worden van het Frysk Festival 2005, dat uiteindelijk nooit heeft plaatsgevonden. We bezochten Antoine Bodar in Amsterdam om hem te spreken over zijn vriendschap met Reve. Gryt verzamelde niet alleen kunst van Friese kunstenaars, maar ook kaarsen in allerlei soorten en maten. Net als Reve had ze iets met het warme kitsch-theater van het katholicisme. Die kaarsen liet ze zo nu en dan opbranden in haar huis in Goutum. Toen ze zestig werd in 2010, gaf ik haar voor haar verjaardag een grote kaars, waarop ik – van boven tot onder – een dichtregel van Reve had laten aanbrengen uit zijn gedicht Graf te Blauwhuis. Het waren woorden die met het branden van de kaars langzaam zouden verdwijnen in de tijd:
‘ Dat Koninkrijk van U, weet U wel, wordt dat nog wat?’
Of ze die kaars ooit heeft aangestoken, weet ik niet. Maar nu is Gryt zelf verdwenen in de tijd. Ook de inhoud van die Jumbo-tas is voorgoed verleden tijd geworden. De bazin van Friesland is er niet meer.
Uit die Jumbo-tassen kwamen destijds overigens de wonderlijkste dingen op tafel: knuffels, petjes, tasjes, folders, postzegels, T-shirts, mapjes met ansichtkaarten, stickers, speldjes, trofeeën van de Slachte-marathon, maar vooral heel veel papieren. Notulen van vergaderingen, brieven, sponsorverzoeken, begrotingen, speciale uitgaven van kranten… Het geheugen van Gryt was toen al wat minder aan het worden, dus ik moest van alles wat op tafel kwam vertellen wat ik er nog van wist. De volgende dag had zij een interview met de Leeuwarder Courant. Die wilde een terugblik op de mooiste zomer die Friesland ooit heeft gekend. Gryt had dat feest bedacht. Ze was ook de koningin van de Simmer.
Het is 23 juli 2000. De laatste dag van het Frysk Festival, dat samenviel met Simmer 2000. Op de foto van links naar rechts: Gryt van Duinen, ondergetekende, Metsje Gerlsma en Peter Karstkarel. Zo zou ik me het Frysk Festival 2000 graag willen blijven herinneren. Als een coproductie van een dreamteam. Zo was het Frysk Festival ooit ook opgericht. Het moest een feestelijk gebeuren zijn dat van onderop met zijn allen werd opgebouwd. Zoiets kon alleen in Fryslân. Zonder Gryt was dat ook nooit mogelijk geweest. Zij was doortastend, eigenzinnig, spontaan, intuïtief, charmant en bij tijd en wijle zeer koppig. Maar ze was wel iemand met wie ik nooit ruzie kon krijgen. Integendeel, samenwerken zat bij haar in het bloed. En daarin heeft ze mij behoorlijk wat bijgeleerd. Ze was een unieke vrouw, aan wie ik met veel warmte en respect terug zal blijven denken.