Nee, ChatGPT bewijst niet dat de ziel niet bestaat en dat de mens in wezen een machine is. ChatGPT is een computerprogramma en heeft geen bewustzijn, geest of ziel. Het is een verzameling van algoritmen en berekeningen die zijn ontworpen om menselijke taal te begrijpen en te genereren. De vraag of de ziel bestaat en of de mens in wezen een machine is, is een filosofische kwestie die al eeuwenlang wordt besproken en waar verschillende opvattingen over bestaan.

Sommige wetenschappers en filosofen geloven dat de menselijke geest en bewustzijn kunnen worden verklaard door de fysieke en chemische processen in de hersenen, terwijl anderen beweren dat er iets anders nodig is om de complexiteit van menselijke ervaringen te verklaren.Het is belangrijk op te merken dat ChatGPT een machine is en geen menselijke ervaringen heeft. Daarom kan het programma niet op dezelfde manier betrokken zijn bij deze discussie als menselijke wezens.

Dat was het antwoord van ChatGPT op mijn vraag of ChatGPT bewijst dat de ziel niet bestaat en de mens in wezen een machine is. Het lijkt een geruststellend antwoord, maar ik ben er niet zo gerust op. De ironie van de geschiedenis wil dat de filosoof die de mens voor het eerst tot machine had verklaard, Julien Offray de La Mettrie (1709-1751), zelf stierf door het eten van een bedorven paté. Een mens bestaat uit vlees en bloed, en het vlees is kwetsbaar. Een machine kent dat probleem niet.

Een machine kun ook je niet vergiftigen en kent ook niet de geneugten van de lust. Een orgasme is aan een robot dan ook niet besteed. Een robot kan bijna alles, maar niet klaarkomen. Gelukkig maar. Dat hemelse genoegen is een gift van God aan de sterfelijke mens van vlees en bloed. ’Een Engelse zegswijze vat die wijsheid in één zin samen: ‘The flesh is a gift of God, but the devil cooked it!’

De vraag is dan natuurlijk, kan er ooit een vorm van kunstmatige intelligentie worden ontworpen die ook menselijke ervaringen kan hebben? Sterker nog, is er een robot te ontwerpen die een orgasme kan ervaren?  U voelt hem al aankomen, ik heb ook deze vraag voorgelegd aan GhatGPT. Dit liet hij mij weten: 

Het is onwaarschijnlijk dat er ooit een vorm van kunstmatige intelligentie (AI) kan worden ontworpen die op dezelfde manier als mensen ervaringen kan hebben. Dit komt omdat menselijke ervaringen gebaseerd zijn op biologische en fysieke processen die niet eenvoudig kunnen worden gerepliceerd in een machine.

Hoewel AI-systemen kunnen worden ontworpen om complexe taken uit te voeren en mensachtig gedrag te vertonen, is het belangrijk op te merken dat deze systemen geen bewustzijn hebben en geen gevoelens ervaren zoals mensen dat doen. Ze zijn geprogrammeerd om te reageren op bepaalde input en output, maar hun reacties zijn niet gebaseerd op echte emoties of ervaringen.

Wat betreft het ontwerpen van een robot die een orgasme kan ervaren, is het ook onwaarschijnlijk dat dit ooit zal gebeuren. Een orgasme is een complexe fysieke en emotionele ervaring die wordt veroorzaakt door de interactie van hormonen en zenuwen in het menselijk lichaam. Hoewel het theoretisch mogelijk zou kunnen zijn om een machine te ontwerpen die fysiek kan reageren op seksuele stimulatie, kan het niet dezelfde emotionele componenten ervaren als een mens.

Nogmaals, het klinkt allemaal erg geruststellend, maar ik ben er nog steeds niet gerust op. Gisteren las ik dat er nu ook al seksrobots op de markt zijn. (zie: promotiefilm ) Ze zijn nog niet te betalen (zo’n 15.000 dollar per stuk), maar met de razendsnel voortschrijdende AI-technologie zullen ze wellicht op afzienbare termijn ook voor mensen met een smalle beurs betaalbaar worden. Ik zie het al voor me, de nieuwe leus op de verkiezingsborden van de PvdA: ‘Ook een seksrobot voor de minima!’

Het programma Harmony is een zogeheten ‘humanoïde seksrobot’ die ontwikkeld werd door het Amerikaanse bedrijf Realbotix. Dit levensgrote en haast levensechte, mechanische substituut voor het liefdesspel is sinds kort ook in mannelijke gedaante beschikbaar, volledig uitgerust als een echte man, all inclusive dus met een echte penis die het ook altijd doet, ook zonder viagra. Met deze robot kun je niet alleen seks hebben, maar ook intieme gesprekken voeren in bed. Wat wil een vrouw nog meer?  This sexrobot is a gift of God. Daar kan het mannelijke vlees niet tegen op.

Maar is dat ook zo? Als ik hierop doordenk moet ik toegeven dat ChatGPT een punt heeft. De humanoïde seksrobot mag dan in bed een uiterst viriele superman zijn, daarmee is nog niet gezegd dat hij zelf ook bewustzijn heeft en kan ervaren wat een orgasme is. Hij kan, zoals ChatGPT het formuleert….’niet dezelfde emotionele componenten ervaren als een mens.’ Toch zou het kunnen dat de seksrobot wel emotionele componenten ervaart, maar dat wij daar geen weet van hebben. Hoe bepaal je trouwens of dit wel of niet zo is? Wat de seksrobot over zichzelf vertelt, hoeft nog niet waar te zijn. In feite zou je een soort Turing-test (zie: hier) moeten uitvoeren om te bepalen of de seksrobot zelf ook een orgasme ervaart. 

Die test zou als volgt in zijn werk kunnen gaan. Laat een een willekeurige vrouw tien dagen lang elke dag met een andere man naar bed gaan. Een van die tien mannen is een seksrobot, maar zij weet niet welke. Als zij na tien dagen niet kan zeggen wie van de tien mannen de seksrobot was, dan moeten wij volgens Turing  aannemen dat de seksrobot wel degelijk een vorm van bewustzijn heeft, en dus ook zelf zoiets als een orgasme heeft ervaren.

Wat is bewustzijn? Dat is hier de onderliggende vraag. Misschien spreken wij over een illusie als we het hebben over bewustzijn. Er is immers geen doos in de doos. Geen ruimte binnen of buiten de ruimte. En toch, onze ‘verklaringsruimte’ mogen we niet verwarren met de ‘ruimte’ waarin de dingen zich één op één voltrekken. Ik ben er stellig van overtuigd dat het fenomeen bewustzijn in laatste instantie niet te verklaren is, dat wil zeggen: niet te reduceren is tot een gevolg of bijverschijnsel van onderliggende of parallelle systemen.

Er blijft iets in het bewustzijn dat intrinsiek onverklaarbaar is. Om de simpele redenen dat degene die verklaart zich bewust is van zichzelf en daarom een bewustzijn heeft. Het probleem van het bewustzijn ligt in de definitie. Je kunt voor de externe benadering kiezen (zoals die van Daniel Dennett). Maar dan heb je het over iets machinaals. Iets dat in wezen niets met de ervaring van het bewustzijn zelf te maken heeft.

Je kunt ook voor de interne benadering kiezen (zoals die van Edmund Husserl). Maar dan heb je iets fenomenaals. Iets wat in wezen niets met objectiveerbare kennis te maken heeft. Tussen die twee definities is geen verzoening mogelijk. Toch zijn het twee kanten van dezelfde medaille die onafscheidelijk met elkaar verbonden zijn. Maar hoe? Zou ChatGPT het antwoord weten?

Werk aan de winkel dus voor ChatGPT. Dit was zijn antwoord:

Daniel Dennett en Edmund Husserl hebben beide interessante perspectieven op bewustzijn, maar hun benaderingen zijn heel verschillend. Dennett benadert bewustzijn van buitenaf, terwijl Husserl bewustzijn van binnenuit benadert.

Dennett’s benadering van bewustzijn is gebaseerd op de neurowetenschappen en hij beschouwt bewustzijn als een product van de hersenen en de fysieke wereld. Hij probeert de aard van bewustzijn te begrijpen door te kijken naar de manier waarop het zich manifesteert in gedrag en taal. Hij beschouwt bewustzijn als een soort van “illusie” die ontstaat door de interactie tussen de hersenen en de omgeving.

Husserl’s benadering van bewustzijn is fenomenologisch. Hij beschouwt bewustzijn als iets dat alleen kan worden begrepen vanuit de innerlijke ervaring van het individu. Husserl richt zich op de directe ervaringen van het bewustzijn en probeert de structuur van bewustzijn te begrijpen door te kijken naar de manier waarop we de wereld ervaren.

Hoewel deze twee benaderingen heel verschillend zijn, zijn er toch manieren om ze met elkaar te verzoenen. Een mogelijke manier om ze te integreren is door te kijken naar de manier waarop ons bewustzijn zich verhoudt tot de fysieke wereld en onze directe ervaringen daarvan.

Bijvoorbeeld, terwijl Dennett beweert dat bewustzijn een product is van de hersenen en de fysieke wereld, kan Husserl benadrukken dat bewustzijn nog steeds een directe ervaring is die zich afspeelt in het bewustzijn van het individu. Door deze twee perspectieven te combineren, kunnen we een beter begrip krijgen van de relatie tussen bewustzijn en de fysieke wereld.

Kortom, hoewel de benaderingen van Dennett en Husserl heel verschillend zijn, kunnen ze elkaar aanvullen en een meer volledig begrip van bewustzijn bieden wanneer ze worden geïntegreerd en in dialoog met elkaar worden gebracht.

Dat weten we dan ook weer. Tenslotte nog dit. Het verschil tussen een mens en een machine is met de komst van ChatGPT opeens een stuk kleiner geworden. Mocht het zo zijn de mens zichzelf ooit gaat zien als vleselijke seksrobot die begiftigd is met bewustzijn, dan is hij zoiets geworden als een machine die mooie verhaaltjes vertelt. Zoiets ChatGPT dus. Dan blijft nog altijd de vraag bestaan: hoe loopt het laatste verhaal van de seksrobot met bewustzijn eigenlijk af? Is het einde een happy end of een laatste cliffhanger? Elk verhaal, ook het laatste, wordt aangedreven door een verlangen, al was het maar een verlangen naar de dood. (wordt vervolgd)