‘Ik bén de Tweede Wereldoorlog.’ Dat zijn bekende woorden van Harry Mulisch, een uitspraak die gezien zijn afkomst niet zo verwonderlijk is. Hij was de enige zoon van een Oostenrijks-Hongaarse vader en een Duits-Joodse moeder. Tijdens de bezettingsjaren collaboreerde zijn vader met de Duitsers, terwijl de familie van zijn moeder, een joodse bankiersdochter, gedeporteerd werd. Of het daardoor kwam is niet bekend, maar Mulisch had een fascinatie voor Adolf Hitler. De Tweede Wereldoorlog beleefde hij in zijn puberteitsjaren, maar hij groeide op in een tijd waarin de gevolgen van de oorlog nog altijd voelbaar waren. Hoe had iemand als Hitler zoveel macht kunnen verwerven en zoveel mensen kunnen overtuigen om deel te nemen aan de gruweldaden van de Holocaust? Dat was de vraag. die hem zijn leven lang niet losliet.

Mulisch was van mening dat de studie van Hitler en het nazisme ons zou helpen de diepere lagen van de menselijke aard en de essentie van het kwaad te begrijpen. Hij beschouwde literatuur als een middel om deze diepere lagen van de mens bloot te leggen en morele vraagstukken aan te kaarten. Zijn fascinatie voor het kwaad was dan ook een zoektocht naar inzicht en zelfreflectie. Mulisch stond bekend om zijn eruditie en zijn vermogen om diverse disciplines te combineren in zijn werk. Hij putte uit verschillende bronnen en invloeden, waaronder literatuur, geschiedenis, filosofie, wetenschap en ook religie.

Inmiddels is Mulisch alweer dertien jaar dood. Hoe zou hij gedacht hebben over de wereld van vandaag? Ik besloot om ChatGPT hierover een paar vragen te stellen.  

Vraag (1): Wat zou Mulisch gedacht hebben van Vladimir Poetin?  

ChatGPT: Aangezien mijn kennis is bijgewerkt tot september 2021, kan ik geen direct inzicht bieden in Harry Mulisch’s specifieke mening over Vladimir Poetin. Hoewel hij een brede interesse had in de menselijke psyche en de aard van het kwaad, is het niet bekend hoe hij precies dacht over hedendaagse politieke figuren zoals Poetin.

Het is echter mogelijk dat Mulisch, gezien zijn interesse in de donkere kant van menselijk gedrag, ook gefascineerd zou zijn geweest door Poetin als een complexe figuur met invloed en macht. Als schrijver en intellectueel was Mulisch geïnteresseerd in het begrijpen van historische en hedendaagse gebeurtenissen en de impact ervan op de menselijke conditie.

Het is belangrijk op te merken dat dit slechts speculatie is, aangezien ik geen directe bronnen of uitspraken van Mulisch kan raadplegen over zijn gedachten met betrekking tot Vladimir Poetin. Het zou het beste zijn om te kijken naar wat Mulisch zelf heeft geschreven of gezegd over vergelijkbare figuren of geopolitieke kwesties om een beter inzicht te krijgen in zijn mogelijke opvattingen.

Zo schiet je dus niet veel op. Daarom stelde ik ChatGPT een vervolgvraag.

Vraag (2): Als Mulisch nog tijdens zijn leven gehoord zou hebben hoe Poetin dreigde om kernwapens in zetten, wat zou hij dan gedacht hebben over een vergelijking tussen Hitler en Poetin? 

ChatGPT: Hoewel ik niet direct kan spreken namens Harry Mulisch, kan ik speculeren over mogelijke gedachten die hij zou kunnen hebben gehad op basis van zijn eerdere interesse in de aard van het kwaad en zijn fascinatie voor Hitler. Als Mulisch had gehoord dat Poetin dreigde kernwapens in te zetten, zou het goed mogelijk zijn dat hij parallellen zou hebben getrokken tussen Poetin en Hitler.  

Hij geloofde dat Hitler een uniek en buitengewoon kwaad vertegenwoordigde dat niet genegeerd kon worden. Gezien deze achtergrond zou Mulisch mogelijk bezorgd zijn geweest over Poetins dreigement en de implicaties ervan voor de wereldvrede. Hij zou wellicht hebben gewezen op de gevaarlijke en destructieve aard van het gebruik van kernwapens en de verwoestende gevolgen die dit met zich meebrengt.

Mulisch had waarschijnlijk ook belangstelling gehad voor de bredere geopolitieke context en de historische parallellen tussen Hitler en Poetin, met name op het gebied van autoritarisme en machtsuitoefening. Hij zou mogelijk hebben geprobeerd de diepere lagen van de menselijke psyche en de aard van het kwaad te begrijpen, zoals hij eerder had gedaan in zijn werk.

Het is belangrijk op te merken dat dit louter speculatie is en dat Harry Mulisch geen directe uitspraken heeft gedaan over Wladimir Poetin. Om een nauwkeuriger inzicht te krijgen in Mulisch’s mogelijke gedachten over deze kwestie, zou men zijn eigen geschriften en publieke uitspraken moeten raadplegen.

Vraag (3): In zijn roman De ontdekking van de hemel (1992) beweert Mulisch dat het luciferische kwaad van de technologie niet hoopvol ten dienste staat van de hoogste autoriteit in de ideale wereld, maar dat dit kwaad deze autoriteit consumeert en vervangt op dezelfde manier waarop een virus de controle overneemt van een celkern: een verraderlijke staatsgreep, een schandelijke machtsovername, als kanker, als de moord op een koning. Met die gedachte voor ogen: wat zou Mulisch gedacht hebben over de toekomst van de Kunstmatige Intelligentie?

ChatGPT: Aangezien Harry Mulisch in 2010 is overleden, kunnen we niet met zekerheid zeggen wat zijn specifieke opvattingen zouden zijn geweest over de invloed van Kunstmatige Intelligentie (AI) op de wereld van morgen. Het citaat dat je geeft uit zijn roman ‘De ontdekking van de hemel’ lijkt echter te suggereren dat hij kritisch stond tegenover de negatieve aspecten van technologie en de mogelijke bedreiging ervan voor de hoogste autoriteit.

Als we dit perspectief toepassen op Kunstmatige Intelligentie, zou het kunnen betekenen dat Mulisch bezorgd zou zijn geweest over de potentie van AI om een vergelijkbare negatieve invloed uit te oefenen op de hoogste autoriteit in de ideale wereld. Hij zou wellicht kunnen argumenteren dat AI, in plaats van ten dienste te staan van de hoogste autoriteit, die autoriteit zou kunnen ondermijnen en vervangen. Dit zou kunnen worden gezien als een zorgwekkende ontwikkeling, vergelijkbaar met een staatsgreep of een machtsovername.

Het is echter belangrijk op te merken dat dit een speculatieve interpretatie is, gebaseerd op het gegeven citaat en Mulisch’s algemene kritische houding ten opzichte van technologie. Zonder directe uitspraken van Mulisch over AI is het moeilijk om met zekerheid te zeggen wat zijn exacte standpunt zou zijn geweest.