Waar was u toen dit gebeurde? Die vraag werd gistermiddag gesteld door Gerard van der Veer aan het publiek dat aanwezig was bij de presentatie van Het wonder van 2018, het nieuwe boek van Geart de Vries met een terugblik op Leeuwarden- Fryslân, Culturele Hoofdstad van Europa. Het was op 6 september 2013, gisteren precies 10 jaar geleden. Deze gebeurtenis zou voor Friezen vergelijkbaar zijn met zoiets als de moord op Kennedy. Iedereen weet nog altijd waar hij was op dat moment.

Peter de Haan liet als antwoord weten dat hij toen in de trein zat, ergens tussen Meppel en Zwolle, en het bericht op zijn i-Phone voorbij zag komen. Hij liep meteen naar de conducteur en vroeg of hij dit heuglijke nieuws wilde omroepen. De trein ging immers naar Leeuwarden, de toekomstige culturele hoofdstad van Europa. De conducteur weigerde aanvankelijk. Zijn microfoon was immers alleen bedoeld voor dienstmededelingen. Maar na enig wikken en wegen besloot hij het alsnog te doen, waarna er een gejuich in de trein losbarstte.

Op datzelfde moment was er een bijeenkomst van de Fryske Akademy in Schouwburg De Harmonie, vanwege het 75- jarig bestaan van de Akademy. Toen het bericht daar in de zaal bekend werd gemaakt, stond iedereen op om spontaan het Friese volkslied te gaan zingen.

Ik zat gisteren naast Asing Walthaus die mij vroeg waarom iedereen dit nog altijd zo belangrijk vindt. Ik herinnerde hem eraan dat hij tien jaar geleden bij deze gebeurtenis een nogal chagrijnige foto van mij had gemaakt die hij vervolgens op Facebook plaatste.

De zaal was barstensvol gisteren in het Stadhuis. Al die bekende koppen bij elkaar had iets benauwends. De meesten zijn inmiddels pensionado. De beelden van tien jaar geleden werden nog eens getoomd en zullen ook te zien zijn in een tweedelige documentaire van Fryslân Dok, die komende weekenden op te tv is te zien. Zelf heb ik nog even gezocht wat ik de volgende dag op mijn blog schreef. Vandaag precies tien jaar geleden dus. ‘Een tsunami van vreugde’… zo luidde de kop, en dit was mijn verhaal.

***

Het was of er een tsunami van vreugde losbrak gisteren op het Gouverneurspaleis in Leeuwarden. Leeuwarden Culturele Hoofdstad, wie had dat kunnen denken! Jannewietske de Vries kwam vooraf nog even naar met toe. We wisselden ongeveer tien woorden met elkaar. ‘Gaat het nog? vroeg ik. Op dat moment nog wel, maar de adrenaline vloog bij haar door het lijf, zo te zien.  Het had ook niet verkeerd moeten aflopen, anders was het voor haar ‘einde carrière’ geweest. Ik zag zelfs mensen huilen gisteren daar op het plein. Het leek alsof er een zware last opeens van de collectieve Leeuwarder ziel afgleed. Het deed me even denken aan dat doelpunt van Marco van Basten vlak voor het einde van de wedstrijd tegen Duitsland in 1988. Eindelijk verlost van een trauma. Leeuwarden ontdeed zich in één keer van een diepgeworteld minderwaardigheidscomplex. ‘Het wordt nooit wat en het zal nooit wat worden.’ Die tegeltjeswijsheid kan nu voorgoed bij het jiskefet. Leeuwarden is trots. Apetrots.

Links en rechts moest ik journalisten te woord staan over wat ik er van dacht. Asing Walthaus van de LC en Patrick van ’t Haar van het Friesch Dagblad. Ook een redacteur van Omrop Fryslân vroeg of ik direct na afloop klaar wilde staan voor een interview, maar Simone Scheffer vertikte het om met mij te spreken, zodat ik twintig minuten lang voor Piet Snot op haar heb staan wachten. Niet zo netjes van de Omrop, maar misschien dacht Simone wel: ‘Die smoel van Mous, die kennen we nu wel.’ Terecht wellicht. Ik moet ook altijd in beeld als ‘verzuurde kritikaster’. Maar bij de NOS denken ze daar anders over. Al om twee uur ’s middags  werd ik gebeld door Bas Waarts van de redactie van Radio 1, of ik ’s avonds ook op locatie voor de microfoon wat wilde zeggen in het geval dat Leeuwarden zou winnen. Zo liep ik om acht uur met verslaggever John Sarbach over bet Oldehoofsterkerkhof voor een sfeerreportage tijdens Leeuwarden Culinair.

Tout le monde was daar en menigeen had al een stevige borrel achter de kiezen. John Sarbach had ik al eens eerder ontmoet, toen hij nog voor de Wereldomroep werkte en tijdens Simmer 2000 een studio had in het Simmercafé in de Harmonie. Tiden hwawwe tiden, no. Serge Hollander, VVD-raadslid de Leeuwarder gemeenteraad, was ook uitgenodigd om commentaar te leveren. Als twee critikasters van het eerste uur moesten wij zeggen wat wij ervan dachten. Dat leverde surrealistische taferelen op. Iedereen kwam opeens naar ons toe om ons te feliciteren. Kennelijk, omdat ze wel eens die lach van een boer met kiespijn wilden zien. Nou, zo erg was het nou ook weer niet. Ik ben in principe nooit tegen Leeuwarden CH 2018 geweest. Alleen de manier waarop verdiende niet altijd de schoonheidsprijs. Maar wie maalt daar nu nog om. Alle kritiek heeft er wellicht mede toe bijgedragen, dat men uiteindelijk de juiste snaar wist te vinden. Wrijving geeft glans. And the winner takes it all.