Diep weggestopt in het geheugen van mijn computer vond ik onlangs een lijst met  kunstwerken die om een of andere reden in Friesland nooit gerealiseerd zijn.  Je kunt van mening verschillen over de vraag of het terecht was dat deze grootse ideeën nooit zijn uitgevoerd. 

Tegenwoordig is er een grote behoefte aan zogeheten ‘iconische kunstwerken’ die een streek of regio ‘op de kaart’ kunnen zetten. Of dit ook goede kunst oplevert is dan maar de vraag, nog afgezien van de kwaliteit van het landschap zelf, dat er doorgaans niet bij gebaat is om opgetuigd te worden met zulke, veelal groteske kunstgebaren. 

Misschien had ik er dan ook beter aan gedaan om deze lijst maar geheim te houden. Je weet maar nooit welke Friese bestuurder met een onstuitbare scoringsdrift zich geroepen voelt om met deze lijst aan de haal te gaan. Het zij zo. En waarom ook niet. Ze zijn niet allemaal even goed, maar ook niet allemaal even slecht. En hemelbestormende ideeën kunnen er nooit genoeg zijn in de wereld, en zeker niet in het vlakke land van Fryslân.

Dit waren ze :

***

Theo van Doesburg en Jan Wils
1916, Ontwerp voor fontein op Stationsplein, Leeuwarden.

Lex Wechelaar, 1970. Denkbeeldig ontwerp om de Waddenzee af te sluiten met ijsblokken van de noordpool. In de tijd voordat het ijs gesmolten is zou een definitieve dijk kunnen worden aangelegd. 1970.

Hans Koetsier, 1979. Uitkijktoren ergens in Friesland om een horizon van 360 graden te zien die nog geheel onbesmet is met bebouwing en ander horizonvervuilers. Een dergelijke uitkijktoren zou volgens Koetsier alleen nog in Friesland gebouwd kunnen worden. Ook bedacht hij een idee voor een gigantisch kievitsei in Leeuwarden

Fritz Rahmann, jaren ’70. Idee om een gigantisch spinnenweb te spannen tussen de toren van Bolsward.

Antonia Talamini, 1979. Idee voor een openbaar urinoir in de vorm van een penis, uit te voeren in brons. Ontwerp voor eindexamen Vredeman de Vries

Rein de Vries, 1985. Groot standbeeld voor ‘de Elfstedenrijder’, gemaakt van alle afval die door elfstedenrijders werd achtergelaten.

Hermann Nitsch, Orgien Mysterien Theater. Jaren ‘80. In het kader van de manifestatie Wenen in Leeuwarden – een idee van Jeroen Buve, dat nooit gerealiseerd is Julius Wijffels wilde destijds Herman Nitsch de opdracht geven om een tijdelijk kunstwerk in Leeuwarden te realiseren.

Per Kirkeby, Luc Deleu, Krijn Giezen en John Körmeling
1989. Ontwerpen voor een groot kunstwerk in het Noorderleegh.

Gunnar Daan, 1990. Een uitkijkobject voor het einde van de Verlengde Schrans in Leeuwarden.

Gert Jan Slagter, 1990. Het woordje ‘Fin’ in neonlicht – te bezien vanaf bankje bij zonsondergang vanaf de dijk ten oosten van Harlingen, ontwerp in het kader van project Noord, Zuid, Oost West, Frysk Festival.

Charles Moore (architect en ontwerper van het Piazza d’Italia in New Orleans, een classicistisch geveldecor) Begin jaren negentig ontstond het idee om hem een opdracht te geven voor een ontwerp voor een monument voor Vredeman de Vries op het Zaailand.

Eerder al (jaren zeventig) heeft Jan Stroosma een ontwerp vervaardigd voor een dergelijk monument. In 2000 ontwierp Tjeerd Alkema een dergelijk monument dat te zien was in de Prinsentuin, tijdens de manifestatie Leeuwarden in perspectief.

Coop Himmelblau. Begin jaren negentig opperde Hans Heijdeman het idee om hem een opdracht te geven voor een grote sculptuur op het Zaailand.

John Körmeling, 1993. Door de Gemeente Leeuwarden werd aan Körmeling de opdracht verstrekt, om een ontwerp te leveren voor een beeldkwaliteitsplan voor het Potmargegebied: ‘de groene long’ van Leeuwarden. Ook beeldende kunst diende hierbij planmatig te worden ingepast. Het prikkelende concept van Körmeling, dat was opgesplitst in een ‘goed plan’ en ‘een politiek haalbaar plan’ bleek voor zijn opdrachtgever iets te hoog gegrepen.

Zo stelde hij voor om niet alleen de hele verkeerscirculatie om te gooien, maar ook om de waterloop van de Potmarge te verdubbelen. Ook het voorstel om een tijdelijke werkacademie op te richten, waar naast architecten en kunstenaars, ook “huisvrouwen, striptekenaars, bejaarden en gelovigen” aan de slag konden, viel bij de opdrachtgever niet in goede aarde.

Onder leiding van een gastdocent zou in deze werkacademie geoefend moeten worden in het kijken, denken en ontwerpen. Niet alleen kunst zou het resultaat moeten zijn, maar ook alles wat niet als zodanig herkenbaar is, zoals huizen, bomen, lantaarnpalen, treinen, boten en bruggen.

Ids Willemsma, 1991 Monument ter gelegenheid van 50 jaar Kneppelfreed, een gigantische geboortelepel leunend tegen het Gerechtsgebouw

Albert Oost en Monique Vogelsang. 1998. Winnend ontwerp bij de ontwerp-prijsvraag van Praktikabel voor een monument voor Albrecht van Sachsen bij ed Blokhuispoort in Leeuwarden.

Sjaak Langenberg, 2006. Ontwerp voor het imaginaire dorp ‘Dittum en Dattum’ onder de rook van Leeuwarden

Hans van Houwelingen, 2007, Ontwerp voor Oldehoofster Kerkhof (het plein werd uit het lood geplaatst, zodat de Oldehove ogenschijnlijk weer recht zou komen staan )

2006.  Paard(en) op de`kop van de Afsluitdijk. Het idee voor Het Paard van Friesland is mede geïnspireerd door het werk van de Schotse beeldend kunstenaar Andy Scott. Veel van zijn sculpturen vertegenwoordigen raszuivere werkpaarden en hun rijke historie en verbondenheid met een specifieke regio. De kunstenaar is gespecialiseerd in het realiseren van beelden op grote schaal.

2007: Open inschrijving ideeën voor de Nota Fryske Fiersichten op initatief van Ed Nijpels, met als. resultaat o.a.:  

Zeedijk van glas: een bewoonde glazen dijk waarin het uitzicht wordt bepaald door de waterstand.

Voor de kust van Gaasterland is ruimte voor een eiland dat zich louter richt op de kunsttoerist. Het eiland is grootschaliger dan Makkum aan Zee en geeft ruim baan aan bezoekers die zichzelf willen bekwamen in kunst of daar intens van willen genieten 

Multimediaproject Archipel. De naam ‘Archipel’ is de titel van de gedichtenbundel van de Leeuwarder dichter J.J. Slauerhoff en tevens de naam voor een breed toegankelijk inspirerend platform voor nieuwe media. In dit project wordt het Waddengebied gezien door de ogen van toonaangevende kunstenaars en geïnspireerde bezoekers. Het mediacentrum is via internet voor iedereen toegankelijk, waar men zich ook bevindt. Elk jaar wordt een nieuw virtueel eiland aan de Archipel toegevoegd, zodat de etalage van de meest geslaagde producties telkens wordt uitgebreid. (idee van Timo Mank) 

2008. Ontwerp-prijsvraag ‘Toegangspoorten voor Friesland.’

2016. Dolph Kessler. Een virtueel museum, dat zich zou bevinden op Ameland, maar in wezen zou moeten verrijzen in cyberspace.