Archief voor mei, 2024
De Möbiusring van de waanzin
De Möbiusring is vernoemd naar de Duitse wiskundige en astronoom August Ferdinand Möbius. Hij ontdekte deze speciale figuur n 1858. De Möbiusring is een tweedimensionale figuur met slechts één zijde en één rand. Het is een fascinerend object in de topologie en heeft vele toepassingen, niet alleen in de wis-en natuurkunde, maar ook in mogelijke […]
Waanzin in de machine
In het verleden ontwikkelden schrijvers vaak hun eigen rituelen om het moment van de inspiratio af te dwingen. Schiller deed rotte appels in de la van zijn schrijfbureau. Balzac schreef in een monnikspij, Proust liggend op bed met de gordijnen dicht. Simenon sloot zich twee weken op met twintig scherp geslepen potloden en Hemingway had een fobie […]
De apocalyps van de verdwijnende tijd
De roman Mrs. Dalloway (1925) van Virginia Woolf speelt zich af in het Londen van honderd jaar geleden. Verschillende personages worden beschreven gedurende het verloop van één dag. Daarbij beschrijft Woolf hun innerlijke gedachten en emoties, waaronder die van Clarissa Dalloway die zelfmoord overweegt. Haar ervaring van tijd is fragmentarisch en onsamenhangend aan het worden. […]
Hoe de tijd zelf psychotisch wordt
Het werk van Harry Mulisch uit de jaren vijftig en zestig weerspiegelt in veel opzichten het optimistische geloof in technologische vooruitgang dat destijds heerste. We beleven nu opnieuw zo’n tijd van snelle technologische vooruitgang. De komst van Kunstmatige Intelligentie (AI), met schrijfprogramma’s als ChatGPT, werpt mogelijk een nieuw licht op het ambacht van het schrijven. Wat […]
De literaire vertaling van een psychose
Voordat het eerste teken van de mens iets kon gaan ‘betekenen’ moest er een brug geslagen worden tussen de binnenwereld van de geest en iets dat zich daarbuiten zou bevinden. Of beter gezegd, met iets dat door het betekenen van het teken zelf een ‘buiten’ werd. Een teken slaat geen brug tussen de geest ‘binnen’ […]
Religie wordt waan en omgekeerd
De hoofdfiguur in de roman archibald strohalm heeft een Messias-syndroom. Misschien had Jezus van Nazareth dat in zijn tijd ook wel, maar mocht dat zo zijn, dan slaagde deze eenvoudige man uit Galilea uiteindelijk wonderwel in zijn missie, ondanks of misschien wel dankzij zijn mislukking. Archibald Strohalm faalt in alle opzichten in zijn missie. De enige verlossing, […]
Mulisch en de verstening van de tijd
Vorig jaar verscheen het proefschrift van Janna de Boer met de veelzeggende titel: Voices, a clinical computational psycholinguistic approach to language and hallucinations in schizophrenia spectrum disorders. Hierin onderzoekt zij het fenomeen hallucinaties vanuit een psycholinguïstische benadering, waarbij ze linguïstiek en medisch-psychiatrie combineert met inzichten die zijn voortgekomen uit recente ontwikkelingen op het terrein kunstmatige […]
De wedergeboorte van Narcissus
Er bestaat een wonderlijke parallel tussen enerzijds de recente terugkeer van het nationalisme met het daarbij gepaard gaande identiteitsdenken en anderszijds het fenomeen narcisme zoals Freud dat heeft geanalyseerd. Freud sprak in dit verband over ‘het narcisme van het kleine verschil’. Mensen zijn gehecht aan hun verschillen met andere mensen, hoe klein die verschillen ook […]
Het einde van de voorstelling voorbij
Het kortetermijngeheugen wordt al wat minder. De gewrichten worden wat stram. Ik word een beetje doof en heb al een paar jaar een gehoorapparaat. Maar mijn steunkousen staan nog altijd strak om de kuiten. Ik neem mijn pilletjes elke dag en ik ben nog niet van plan om onder zeil te gaan. Het beetje talent […]
Als schijven vanzelf gaat
‘An unhappy childhood is a writer’s gold mine’. Dat zijn de woorden die ooit door een literair criticus werden gebruikt in verband met de ongelukkige jeugd van Graham Greene. Maar zoals zoveel aforismen is het een citaat dat uit zijn context is gelicht. Bij het schrijven gaat het niet zozeer om de bron waaruit je […]
Een psychose in vijf bedrijven
1 Archibald Strohalm woont aan een plein waarop iedere zaterdag een poppenkast spel wordt opgevoerd door een zekere ‘Ouwe Opa’. Het is niet moeilijk in de naam ‘Ouwe Opa’ een toespeling te zien op ‘God’. Strohalm (de laatste ‘strohalm’ voor de mens ) ergert zich mateloos aan dit kinderachtige poppenkastspel (Ik: het christendom?) omdat het […]
Het demonische bewustzijn
Het fenomeen ‘heks’ dook op in de marge van de Middeleeuwse maatschappij, in een tijd toen die samenleving met veel menselijke ellende werd geconfronteerd. Het was de tijd ook dat alchimisten op zoek gingen naar een elixer dat een lang leven zou kunnen garanderen en een onfeilbaar middel zou zijn tegen alle denkbare ziektes en […]