In zijn beroemde Ascona-lezing in 1951 sprak Jung voor het eerst over het concept van synchroniciteit. Hij introduceerde dit begrip als een manier om betekenisvolle gebeurtenissen te begrijpen die ogenschijnlijk toevallig samenvallen. Jung geloofde dat er meer is dan alleen causale verbanden tussen gebeurtenissen en dat er een diepere, niet-lineaire verbinding bestaat tussen innerlijke en uiterlijke […]
Er was eens een econoom die heette Pen. Die zei dat alles wat economen zeker weten op één briefkaart kan worden geschreven. Met een pen, neem ik aan, maar dat doet er nu even niet toe. Ik heb die wijsheid altijd onthouden. Jammer genoeg ben ik vergeten wat op die briefkaart zou moeten staan. Dat […]
Iemand moest Groothoofd belasterd hebben, want zonder dat hij iets kwaads gedaan had, werd hij op een ochtend vastgezet in zijn eigen huis. Het was afgelopen. Levenslang huisarrest was alles wat nog restte. Brieven van Groothoofd werden niet meer beantwoord. Mails kon hij nog wel verzenden, maar ze kwamen ongelezen weer terug. De telefoon deed […]
Schoonheid manifesteert zich in de verschijning en de kunstenaar is slechts de verloskundige van de schoonheid die al eeuwen op haar verschijning wacht. Neem nou Friedrich Schiller. Hij is nooit in Venetië geweest, maar zijn roman Der Geisterseher speelt zich wel in Venetië af. In dit boek, zo beweert Safranski in zijn Schiller-biografie, begint het romantische motief […]
Voor wie wil dwalen in Venetië lijkt de verwarring soms compleet. Het is me wel eens overkomen dat ik tijdens zo’n dwaaltocht hardop in mijzelf begon te praten. Tegen wie sprak ik toen? Was het mijn eigen schaduw, mijn ‘onderziel’ in het onbewuste, of was het een stem van een ander die ik hoorde in mijzelf? […]
Zoals bij de Möbius-ring binnen en buiten moeiteloos in elkaar overgaan, zo is het wellicht ook gesteld met het universum als geheel. Wij kennen het universum door een verschijning in ons bewustzijn van beelden die wij als een getrouwe representatie van werkelijkheid ervaren. Maar hoe zitten ‘binnen’ en ‘buiten’ in elkaar verstrengeld? Wat is de link tussen […]
Net zomin als ik het verglijden van de tijd kan begrijpen, kan ik mijzelf begrijpen. Het beeld dat ik van mezelf heb moet enigszins kloppen met de werkelijkheid. Zo niet, dan raak ik onherroepelijk in de problemen. Iets te veel zelfrespect en ik ben onuitstaanbaar voor een ander. Iets te weinig en ik ben onuitstaanbaar […]
Het verhaal van de Golem wordt vaak gebruikt als een metafoor voor de menselijke scheppingsdrang, de behoefte om macht uit te oefenen en het leven als zodanig in bezit te nemen. Hoewel het concept van de Golem geen direct verband houdt met waanideeën, kan het ook symbolisch worden geïnterpreteerd als een waanvoorstelling van de menselijke […]
Ik heb me altijd afgevraagd hoe het toch komt, dat je op een goeie vakantie ook goeie foto’s maakt en een vakantie, die wat minder was, vaak ook mindere foto’s oplevert. Het lijkt of het gevoel dat je hebt in en bepaalde situatie heel goed is af te lezen in het plaatje dat je schiet. […]
Op bovenstaande foto staat in het midden mijn vader. Het is 1926. Plaats van handeling: het Van Nispenhuis in Amsterdam, dat toen nog het onderkomen was van de Sint Jozeph Gezellen Vereniging aan de Nassaukade 55. Dit soort verenigingen bestonden overal in het land in de tijd van het Rijke Roomse Leven. Jonge katholieke arbeiders en […]
‘Wie met een zucht van verlichting spreekt over ‘het verleden’, vergist zich. Het Europa van Rafael en Goethe heeft met het Europa van nu evenveel te maken als een emmer koeiemelk met de geschifte derrie, die ontstaat als er een scheut azijn in gekwakt wordt. Al hebben wij het zure water weer zo’n beetje democratisch […]
29 november 2024 (13.30 – 16.30) Symposium ‘Bezeten bruggenbouwer’ Leven en werk van prof. dr. Fokke Sierksma Ter gelegenheid van het verschijnen van de biografie over het leven en werk van prof. dr. Fokke Sierksma (1917-1977), geschreven door Jan Gulmans, belicht het symposium verschillende facetten van deze Fries die gedurende bijna vier decennia een spraakmakende intellectueel […]
‘Het zal toch nog eeuwenlang gebeuren. Er zijn intussen honderdduizend studies aan hem gewijd, als het niet meer in politieke, historische, economische, psychologische, psychiatrische, sociologische, occulte en weet ik wat allemaal nog meer, van alle kanten is hij omsingeld en onderzocht, er is een rij boeken over hem verschenen van hier tot de Stephansdom, meer […]
De verstening van de tijd zou een belangrijk thema worden in de verhalen die Mulisch schreef in de loop van de jaren vijftig. Dat is de conclusie van P. Kralt in zijn boek De tuin der spiegels, romans en verhalen van Harry Mulisch (1992). Maar ook al in archibald strohalm was er een gedachtestroom losgebroken, die uiteindelijk versteende als […]
In januari 1966 schreef ik een lange tekst in de aanloop van mijn psychose. Daarin kwamen beelden voor die ik nu als typisch jungiaans zou bestempelen. Archetypische beelden, die veel vertelden over mijzelf en de religieuze problematiek waar ik destijds mee worstelde. Waar komt het kwaad vandaan? Hoe kan er een goede God zijn die […]
Er wordt wel beweerd dat de verworvenheden van de jaren zestig pas echt manifest zijn geworden in de jaren negentig. Babyboomers waren toen leidend geworden in de samenleving en genoten weer volop van de van de bevrijding in de moraal die zij zelf tot stand hadden gebracht. Maar hun revolte was in veel opzichten een […]
‘Weet u, Frau Vliebahn, fotograferen is meenemen. Herinnert U zich de plakplaatjes van vroeger? Een koe op een bergweide. Ze werden gemaakt in een af ander goor fabriekje in een loods achter een garage – maar u trok ze af in uw handpalm en droeg ze door uw jonge, bestikte leven. Ach, ach, mijn donkere […]
Ik heb ik Mulisch nooit ontmoet en zelfs nooit in levende lijve gezien. Al heb ik wel een paar keer zijn naam horen omroepen in Café Americain in Amsterdam: ‘Telefoon voor de heer Mulisch…. Telefoon voor de heer Mulisch…’ Het verhaal ging dat hij die oproep zelf ensceneerde, omdat hij het zo mooi vond om […]
In augustus 2019 werkte ik aan een verhaal voor het symposium Stranger in the city dat aan het eind van die maand in Rotterdam plaats zou vinden. Onderwerp van dit symposium was: ‘The circular relationship between alianation and psychose and the healing power of human reconnection.’ Vervreemding als oorzaak van psychose dus. Het was vreemd […]
Mulisch ging elk jaar in de nazomer enkele weken op vakantie in Venetië, waar hij logeerde op het Lido, in hetzelfde hotel waar Thomas Mann Der Tod in Venedig schreef. Zijn laatste roman, waaraan hij begonnen was na het voltooien van Siegfried in 2001, zou aanvankelijk Het literaire offer heten. Tijdens het schijfproces werd hij […]
Bas Jan Ader (1942-1975) behoort tot de belangrijkste naoorlogse beeldende kunstenaars in Nederland. Zijn werk is voor velen nog altijd een referentiepunt. De strenge conceptuele kunst van Ader balanceert op het scherp van de snede. Beter gezegd: precies op de grens tussen abstractie en emotie, tussen het formele en het spirituele. Zijn laatste werk In […]
‘Ook het mysticisme kwam voort uit seksuele perversiteit; alleen veranderde het nationaal-socialisme het masochistische karakter van de oude patriarchale religie (het christendom) in een sadistisch mysticisme. Evenals de Kerk behoort het fascisme tot ‘het georganiseerde mysticisme als internationale antiseksuele organisatie.’ Dat schrijft Harry Mulisch in Het seksuele bolwerk (1973) als hij de visie van Wilhelm […]
Deze foto laat een schilderij zien dat werd aangetroffen in de nalatenschap van mijn zus Cornelie die op 20 maart 2014 overleed. Ik schilderde het in 1976, zoals links onderin bij de signatuur is te zien: ‘Mous 1976’. Het doek heeft een behoorlijk formaat, ongeveer 100 x 120 cm. Het is geen meesterwerk, maar Cornelie was […]
To be honest… die woorden hoor je mensen steeds meer zeggen. Als je dat hoort, moet je oppassen. Als mensen zeggen dat ze je iets eerlijk gaan zeggen, dan hoeft dat lang niet altijd waar te zijn. Harry Mulisch heeft eens beweerd dat echt eerlijk zijn over jezelf voor een schrijver absoluut onmogelijk is. Wie […]
In 1965 schreef ik voor De Harpoen, het schoolblad het Ignatiuscollege, een kort verhaal met als titel De mythe van een golfbal. Twintig jaar later schreef ik een verbeterde, postmoderne versie van deze mythe, geïnspireerd op de filosofie van Baudrillard. Deze variant van het verhaal ging uit van de gedachte, dat mijn gedachten niet gestuurd worden door mijn vrije […]
Het schrijverschap van Harry Mulisch is bijzonder omdat het definitief op gang kwam na zijn psychotische periode. De ontsnapping leidde hem naar de mythe van het schrijverschap. Deze mythe is ooit kunnen ontstaan doordat een schrijver een bijzondere relatie onderhoudt met de tijd. In zijn essay Grondslagen van de mythologie van het schrijverschap (1997) schrijft Mulisch: ‘Sommige […]
In 1991 nam ik deel aan een essay-prijsvraag die was uitgeschreven door het ECI. Het thema was: ‘De lezer tussen woord en beeld.’ Ik vond dat een intrigerend gegeven. Wat gebeurt er als de lezer leest? Het lezen van een tekst kost een zekere tijd. De tijd verstrijkt, terwijl je leest. Terwijl u deze tekst […]
