29 november 2024 (13.30 – 16.30)

Symposium ‘Bezeten bruggenbouwer’ Leven en werk van prof. dr. Fokke Sierksma

Ter gelegenheid van het verschijnen van de biografie over het leven en werk van prof. dr. Fokke Sierksma (1917-1977), geschreven door Jan Gulmans, belicht het symposium verschillende facetten van deze Fries die gedurende bijna vier decennia een spraakmakende intellectueel was.

‘Wat men ook over Sierksma zou kunnen zeggen, niemand kan volhouden dat hij een afwezige is. Integendeel, hij was niet alleen duidelijk aanwezig tijdens zijn leven, maar hij is dit ook nu na zijn voortijdige dood nog steeds’,

zo beschreef Theo van Baaren zijn collega en vriend Sierksma in 1977. Deze blijvende aanwezigheid van Fokke Sierksma – vaak een geestelijk omnivoor genoemd – door zijn ideeën, boeken, woorden en daden, was één van de beweegredenen om deze biografie te schrijven.

In twintig hoofdstukken wordt niet alleen Sierksma’s levensloop geschetst, maar ook diens grote oeuvre dat zich beweegt op vele terreinen: van de Friese en Nederlandse literatuur (van Obe Postma, Douwe Tamminga en Anne Wadman tot en met Gerrit Achterberg, Jacques Bloem en Adriaan Roland Holst), oorlog en verzet, acculturatie, ongelijkheid der seksen, religieuze projectie, mode en kleding, schilderkunst, cultuurkritiek, mystiek, tot en met de cultuur van Tibet.

Ook wordt ingegaan op Sierksma’s rol in de Tweede Wereldoorlog; hij was betrokken bij de Luisterpost. Deze verzetsgroep luisterde aan het einde van de oorlog vanuit boekhandel Wielenga in de Nieuwe Oosterstraat de Duitse Sicherheitsdienst (in het Burmaniahuis te Leeuwarden) af. Sierksma – in zijn mensvisie sterk beïnvloed door deze riskante periode – beschreef de gang van zaken op deze Luisterpost in zijn boek Grensconflict. Sierksma noemde zichzelf ooit een oorlogsinvalide. De ervaringen tijdens de periode van de Luisterpost hadden een traumatiserend effect op hem en zijn gezin.

Programma:

13.00 uur inloop.

13.30 uur opening door Geart de Vries.

13.40 uur lezing door Yme Kuiper: ‘Drie ongelovige vrienden in de ban van religie en magie: Theo van Baaren (1912-1989), Fokke Sierksma (1917-1977) en W.F. Hermans (1921-1995).’

14.10 uur lezing door Wim Hofstee: ‘Bewondering zonder volgzaamheid. Fokke Sierksma en Gerardus van der Leeuw.’

14.40 uur pauze.

15.10 uur lezing door Huub Mous: ‘Secularisatie als bron van godsdienstwaan, Fokke Sierksma en the sixties.’

15.40 uur lezing door Jan Gulmans: ‘De blijvende aanwezigheid van Fokke Sierksma’. 

Aansluitend volgt de aanbieding van de biografie Bezeten bruggenbouwer. Het boek is deze middag ook te koop.

16.10 uur afsluiting en nazit (met drankje en hapje).

Toelichting op mijn lezing: 

Achteraf kun je stellen dat de ontwikkeling die de godsdienstwetenschapper Fokke Sierksma in de jaren vijftig heeft doorlopen, vooruitliep op de snelle secularisering die zich in de jaren zestig in Nederland zou aandienen. Sierksma’s eigen belangstelling had zich toen al verlegd naar de religies van niet-westerse culturen en de daarbij optredende acculturatie-verschijnselen. Hij richtte zijn blik op de dramatische veranderingen die zich voordoen als een oude religie in contact komt met een nieuwe cultuur, een verandering waar het oude systeem van waarden niet tegen opgewassen is. Dat vergelijkbare processen zich in de jaren zestig in zijn directe nabijheid ook konden voltrekken, leek Sierksma te ontgaan. Ook de snelle modernisering die zich in Nederland in de jaren zestig aandiende, was in zekere zin een acculturatieproces. Zeker voor de traditionele katholieke zuil die in korte tijd van anti-modern omsloeg naar ultra-modern. Deze radicale omslag had voor menigeen een eschatologische dimensie, met alle ontsporingen van dien, ook in de pathologische sfeer. In mijn verhaal zal ik ingaan op de mogelijke verbanden tussen godsdienstwaanzin en acculturatieprocessen in de jaren zestig. Ik laat mij daarbij inspireren door ideeën van Fokke Sierksma, maar ook door mijn eigen psychotische ervaringen uit die tijd.

Huub Mous (1947) is kunsthistoricus en publicist. Hij publiceerde over diverse onderwerpen op het terrein van beeldende kunst, literatuur, filosofie en psychiatrie. Terugkerend thema daarbij is de snelle secularisatie en de gevolgen daarvan.

Zie verder: de site van Tresoar