Er wordt wel beweerd dat de verworvenheden van de jaren zestig pas echt manifest zijn geworden in de jaren negentig. Babyboomers waren toen leidend geworden in de samenleving en genoten weer volop van de van de bevrijding in de moraal die zij zelf tot stand hadden gebracht. Maar hun revolte was in veel opzichten een […]

‘Weet u, Frau Vliebahn, fotograferen is meenemen. Herinnert U zich de plakplaatjes van vroeger? Een koe op een bergweide. Ze werden gemaakt in een af ander goor fabriekje in een loods achter een garage – maar u trok ze af in uw handpalm en droeg ze door uw jonge, bestikte leven. Ach, ach, mijn donkere […]

Ik heb ik Mulisch nooit ontmoet en zelfs nooit in levende lijve gezien. Al heb ik wel een paar keer zijn naam horen omroepen in Café Americain in Amsterdam: ‘Telefoon voor de heer Mulisch…. Telefoon voor de heer Mulisch…’ Het verhaal ging dat hij die oproep zelf ensceneerde, omdat hij het zo mooi vond om […]

In augustus 2019 werkte ik aan een verhaal voor het symposium Stranger in the city dat aan het eind van die maand in Rotterdam plaats zou vinden. Onderwerp van dit symposium was: ‘The circular relationship between alianation and psychose and the healing power of human reconnection.’ Vervreemding als oorzaak van psychose dus. Het was vreemd […]

Mulisch ging elk jaar in de nazomer enkele weken op vakantie in Venetië, waar hij logeerde op het Lido, in hetzelfde hotel  waar Thomas Mann Der Tod in Venedig schreef. Zijn laatste roman, waaraan hij begonnen was na het voltooien van Siegfried in 2001, zou aanvankelijk Het literaire offer heten. Tijdens het schijfproces werd hij […]

Bas Jan Ader (1942-1975) behoort tot de belangrijkste naoorlogse beeldende kunstenaars in Nederland. Zijn werk is voor velen nog altijd een referentiepunt. De strenge conceptuele kunst van Ader balanceert op het scherp van de snede. Beter gezegd: precies op de grens tussen abstractie en emotie, tussen het formele en het spirituele. Zijn laatste werk In […]

‘Ook het mysticisme kwam voort uit seksuele perversiteit; alleen veranderde het nationaal-socialisme het masochistische karakter van de oude patriarchale religie (het christendom) in een sadistisch mysticisme. Evenals de Kerk behoort het fascisme tot ‘het georganiseerde mysticisme als internationale antiseksuele organisatie.’ Dat schrijft Harry Mulisch in Het seksuele bolwerk (1973) als hij de visie van Wilhelm […]

Deze foto laat een schilderij zien dat werd aangetroffen in de nalatenschap van mijn zus Cornelie die op 20 maart 2014 overleed. Ik schilderde het in 1976, zoals links onderin bij de signatuur is te zien: ‘Mous 1976’. Het doek heeft een behoorlijk formaat, ongeveer 100 x 120 cm. Het is geen meesterwerk, maar Cornelie was […]

To be honest… die woorden hoor je mensen steeds meer zeggen. Als je dat hoort, moet je oppassen. Als mensen zeggen dat ze je iets eerlijk gaan zeggen, dan hoeft dat lang niet altijd waar te zijn. Harry Mulisch heeft eens beweerd dat echt eerlijk zijn over jezelf voor een schrijver absoluut onmogelijk is. Wie […]

In 1965 schreef ik voor De Harpoen, het schoolblad  het Ignatiuscollege, een kort verhaal met als titel De mythe van een golfbal. Twintig jaar later schreef ik een verbeterde, postmoderne versie van deze mythe, geïnspireerd op de filosofie van Baudrillard. Deze variant van het verhaal ging uit van de gedachte, dat mijn gedachten niet gestuurd worden door mijn vrije […]

Het schrijverschap van Harry Mulisch is bijzonder omdat het definitief op gang kwam na zijn psychotische periode. De ontsnapping leidde hem naar de mythe van het schrijverschap. Deze mythe is ooit kunnen ontstaan doordat een schrijver een bijzondere relatie onderhoudt met de tijd. In zijn essay Grondslagen van de mythologie van het schrijverschap (1997) schrijft Mulisch: ‘Sommige […]

In 1991 nam ik deel aan een essay-prijsvraag die was uitgeschreven door het ECI. Het thema was: ‘De lezer tussen woord en beeld.’ Ik vond dat een intrigerend gegeven. Wat gebeurt er als de lezer leest? Het lezen van een tekst kost een zekere tijd. De tijd verstrijkt, terwijl je leest. Terwijl u deze tekst […]