Enige tijd geleden las ik het boek van Herman M. Van Praag: God en Psyche, de redelijkheid van het geloven. Visies van een Jood (2008). Hierin onderzoekt hij de relatie tussen psychiatrie en religie. Daarbij bespreekt hij verschillende vormen van religiositeit, zoals hypo- en hyper-religiositeit, en plaatst deze in een grafiek om de variaties in religieuze […]

De Nederlandse vertaling van het boek Honest tot God van John A. T. Robinson verscheen in december 1963. Vier maanden lang was Eerlijk voor God het meest verkochte pocketboek in Nederland. Na de zesde druk, in augustus 1964, waren er al 85.000 exemplaren over de toonbank gegaan. In die zin was het de eerste religieuze bestseller in de jaren […]

In de jaren vijftig en zestig werd Albert Camus veel gelezen en ook geciteerd door theologen. Niet omdat Camus iets over God te melden had. Integendeel. Het aardse geluk was uiteindelijk het enige geluk voor Camus. En het enige leven was voor hem het aardse. Dat bepaalde ook zijn houding tegenover het christendom. ‘De idee […]

‘Daarom zeg ik jullie: maak je geen zorgen over jezelf en over wat je zult eten of drinken, noch over je lichaam en over wat je zult aantrekken. Is het leven niet meer dan voedsel en het lichaam niet meer dan kleding?  Kijk naar de vogels in de lucht: ze zaaien niet en oogsten niet […]

Mijn generatie heeft niet alleen slechts welvaart beleefd, maar ook nog nooit iets ergs heeft meegemaakt. Ik ben van na de oorlog en de autoloze zondag en de corona-pandemie waren tot nog toe de grootste calamiteiten in het openbare leven die ik mij herinneren kan. Wat betekent in zo’n leven dan nog ‘de moed om te […]

‘We worden geconfronteerd met het fenomeen van een cognitieve spanning van het bewustzijn die zijn vorm van verwijzen naar de werkelijkheid zal behouden, zelfs als het contact met de werkelijkheid om de een of andere reden verloren is gegaan. Bovendien, aangezien de verbeelding de werkelijkheid kan verduisteren zonder haar af te schaffen, zal niet alleen […]

‘Er zijn veel voorbeelden van mensen die tot het mystieke, profetische en geseculariseerde type behoren, die op bepaalde momenten van hun leven en zelfs gedurende langere perioden, hebben beleefd dat hun geloof in elkaar stortte en toch de directe 
zekerheid, het onvoorwaardelijke element in dat verloren geraakte geloof bleven bewaren. De diepste twijfel kan de […]

Toen West-Europa in de zomer van 2016 werd opgeschrikt door een reeks terreuraanslagen in Frankrijk, België en Duitsland, schreef ik het boek ‘Jihad of verstandsverbijstering’. Ik ben geen psychiater, filosoof of theoloog, laat staan een expert op het gebied van terrorisme of geweld. Ik ben van origine kunsthistoricus. Det essay komt voort uit mijn persoonlijke […]

‘Er bestaat een betekenis van heilig waarin de nevenschikking met het profane en de polariteit ermee opgeheven is. Het heilige
 in religie en cultuur krijgt een transcendente zin en daarom een zin 
die tegelijk voor het profane in cultuur en maatschappij kan gelden. Het heilige houdt dan op pure intentie te zijn, een wil tot […]

‘Over de gehele periode bleven de persoonlijke contacten over en weer incidenteel, maar waren wat mij betreft alleszins ontspannen en plezierig. Zo herinner ik mij o.a. een gezamenlijk bezoek aan een conferentie ter voorbereiding van het zgn. Pastoraal Concilie in de Wijngaard des Heren te Witmarsum. De paters Augustijnen die de show runden waren uiteraard […]

Secularisatie heeft aanzienlijke gevolgen voor ethiek en moraliteit. In een geseculariseerde samenleving worden morele en ethische richtlijnen minder gebaseerd op religieuze doctrines en meer op seculiere filosofieën en persoonlijke overtuigingen. Zonder een gemeenschappelijke religieuze basis kunnen morele normen variëren tussen verschillende groepen en individuen. Dit kan leiden tot moreel relativisme, waar de beoordeling van goed en […]

‘Welke argumenten hebben ze om hun onbeschaamde eis kracht bij te zetten, dat het op het scheppingsidee gebaseerde mensbeeld in alle gebieden door het evolutionaire vervangen dient te worden en waarom zijn er theologen als Bultmann en Tillich die hun onderwerpen zo proberen te definiëren dat een botsing met de wetenschap nooit meer mogelijk is? […]

‘Hij is datgene dat steeds weer aan die scheiding voorafgaat. En toch spreken wij over God en kunnen dat ook niet 
vermijden, omdat alles wat werkelijk voor ons wordt nu eenmaal in 
de subject-object-verhouding plaatsvindt. Deze paradoxale toestand heeft tot de bijna blasfemische en gevaarlijke mythologische uitdrukking van de existentie van God, het bestaan van […]

Deïsme De mens is voor een tijd een plaats van God.Houdt geen gelijkteken nog iets bijeen,dan wordt hij afgeschreven op een steen.De overeenkomst lijkt te lopen totdeze voleinding, dit abrupte slot. Want God gaat verder, zwenkend van hem heenin zijn miljoenen. God is nooit alleen.Voor gene kwam een ander weer aan bod. Wij zijn voor […]

Het is moeilijk om je voor te stellen dat er elementaire verschillen kunnen bestaan in de beleving van de tijd. De zon komt op en de zon gaat onder, en daar tussenin verloopt de dag van ochtend naar avond. Dag na dag na dag…..Toch kun je dit op twee manieren ervaren. De nadruk kan liggen […]

Sommige boeken blijven jarenlang in de kast staan voordat je ze gaat lezen. Zo’n boek is voor mij Handboek voor de jonge generatie van de Belgische filosoof Raoul Vaneigem. Ik heb het ooit eens gekregen van Rients Kooistra, voorheen kunstcriticus van het Friesch Dagblad. Lang geleden liep hij als student kunstgeschiedenis stage bij de Fryske Kultuerried, waar […]