In maart 1996 verscheen Cover-Itch!, een boek in de vorm van een glossy, ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van het kunstenaarsinitiatief Hooghuis in Arnhem. Aan de kunstcritici Tineke Reijnders en Cornel Bierens was gevraagd een essay te schrijven over de ‘radicaliteit en de plaats van de kunstenaarsinitiatieven in Nederland’. In het voorwoord van deze […]
Diep weggestopt in het geheugen van mijn computer vond ik onlangs een lijst met kunstwerken die om een of andere reden in Friesland nooit gerealiseerd zijn. Je kunt van mening verschillen over de vraag of het terecht was dat deze grootse ideeën nooit zijn uitgevoerd. Tegenwoordig is er een grote behoefte aan zogeheten ‘iconische kunstwerken’ […]
Nothing under heaven is softer or more yielding than water. But when it attacks things hard and resistant, there is not one of them that can withstand because of what it is not, water prevails. There is nothing that can compare. Laozi, Tao Te Ching De ecologische voetstap die mijn generatie nalaat op aarde is groter […]
Het woord ‘ruimte’ verwijst naar een realiteit buiten ons of het is een metafoor. Als Kant gelijk heeft is er nog een derde mogelijkheid en bestaat er helemaal geen ruimte in de realiteit. Ruimte zou een categorie zijn die onze geest aan de werkelijkheid oplegt. Maar laten we er vanuit gaan dat het woord ‘ruimte’ […]
Inrichting van de beeldententoonstelling. Gistermiddag 14.00 uur ***
Met stijgende verbazing en soms ook ergernis heb ik afgelopen zondag gekenen naar de eerste aflevering van de documentaire op Fryslân Dok naar aanleiding van Het wonder van 2018, het boek van Geart de Vries dat onlangs is verschenen. (zie: Uitzending gemist) In twee afleveringen van deze documentaire worden twaalf hoofdrolspelers in de organisatie van […]
Ik zie een foto van mezelf en herinner mij de zomer van 1975. Ik was 27 jaar. Het gebleekte spijkerjasje zit strak, te strak wellicht. Achteraf vraag ik me af, hoe ik daar in ben gekomen. Kennelijk was het een wat frisse dag, want ik had een schipperstrui onder mijn spijkerjasje. Die raakten toen helemaal in, […]
‘In het begin van de jaren zeventig drong in Friesland het besef door dat men een periode van overgang beleefde, niet alleen op sociaaleconomisch, maar ook op cultuurpolitiek terrein. In een artikel genaamd Afscheid van de mythe, de Friese beweging sedert 1945 blikte Sjoerd van der Schaaf in 1970 terug op de ontwikkelingen die zich na […]
Vorige week, bij de presentatie van het boek Het wonder van 2018 van Geart de Vries, sprak ik even met Bert Looper. Hij herinnerde mij eraan dat hij mij ooit gevraagd had een boek te schrijven over de Friese jaren zeventig, waarin zowel de beeldende kunst als de literatuur aan bod zouden komen. Het zou […]
‘Er waren voor het zelfbewustzijn van Hawinkels geen vleiender gelegenheden dan wanneer hij met professor Asselbergs – ze woonden een paar honderd meter van elkaar af – toevallig op straat aan de praat raakte, en dat werd langzaamaan een kleine traditie. En er was denk ik geen mooier moment voor beiden in hun onderlinge verhouding […]
In augustus 1958 verscheen in het blad De katholieke Fries (jaargang 10, nummer 4) een artikel dat ooit in oud-Fries geschreven was door mijn pake: Manus Durk Mous (1871-1943). Het verhaal gaat over de voorgeschiedenis van mijn familie, en in het bijzonder over de drie broers, die in 1794 meevochten met de Poolse generaal Kosciuszko […]
Waar was u toen dit gebeurde? Die vraag werd gistermiddag gesteld door Gerard van der Veer aan het publiek dat aanwezig was bij de presentatie van Het wonder van 2018, het nieuwe boek van Geart de Vries met een terugblik op Leeuwarden- Fryslân, Culturele Hoofdstad van Europa. Het was op 6 september 2013, gisteren precies […]
Van 18 september tot en met 23 oktober 2023 vindt er op Landgoed Lauswolt in Beetsterzwaag een expositie plaats van beeldend kunstenaar Eja Siepman van den Berg. Buiten staan 12 beelden geëxposeerd en in het monumentale landhuis zijn 13 beelden te zien. Elk kunstwerk op een geheel eigen plek op het landgoed. Deze expositie is […]
‘In our secular society, old social forms of solidarity disappear like snow in the sun, without always having to replace them with new ones. The value of the individual is nowadays heavily overvalued and at the same time, the desire increases for strong identity, which is rooted in a historical or religious community. We experience […]
‘Thom Mercuur is een weids landschap, De Deelen, zo zie ik hem voor me. Een man met een droom, een eigen museum in het Friesland van zijn jeugd.’ Dat schreef K. Schippers twee jaar geleden als herinnering aan Thom Mercuur. Onderstaand verhaal gaat ook over Thom Mercuur. Ik schreef deze tekst op verzoek van de […]
Dit schilderij van Leo Gestel laat het Amsterdamse Rembrandtplein zien in het jaar 1908. Het lijkt of je kijkt naar een Parijse boulevard. Ik trof het aan in een prachtig boekje dat ik gisteren heb gelezen over de schilders die die zo rond 1910 in Amsterdam moeten hebben gewoond: Japi en Bavink en de doorbraak van […]
(foto: Wim Bors) ‘Cadzand, Hotel Noordzee. Het licht boven de zee net als de schilderijen van Willem van Althuis. Grijs. Twee boten die elkaar passeren. Van Althuis boten. Zeeland naar Friesland verplaatst. Door zijn schilderijen heeft Willem van Althuis een bepaald soort licht geannexeerd, dat voor hij zijn schilderijen had gemaakt nog niet van hem […]
Is het internationaal georiënteerde modernisme in de vorige eeuw een obstakel geweest voor de kunst die in de regio werd vervaardigd? De avant-garde van de Europese kunst nam afscheid van de natuurgetrouwe weergave van de werkelijkheid. De nabootsing van de natuur maakte plaats voor een toenemende aandacht voor de onderliggende structuren. En tegelijk ging de […]
‘Vandaag heb ik nogmaals mijn kennis van Venetië uitgebreid door mij een plattegrond aan te schaffen. Toen ik die enigermate had bestudeerd beklom ik de San Marco-toren, waar zich een uniek panorama voor onze blik ontrolt. Het was ongeveer twaalf uur in de middag en volop zon, zodat ik zonder verrekijker zowel wat dichtbij als […]
‘Het in- of zelfs aanroepen van canon en identiteit heeft door alle nationaal- en regionaal-essentialistische bombast en bombarie van de laatste tijd, en door al die ‘zoektochten naar de identiteit van .. .’ iets potsierlijks gekregen, iets opdringerigs zelfs. Misschien moesten we het c- en het i-woord voorlopig maar even niet meer gebruiken. We kunnen […]
‘Het lijkt erop dat niet alleen de beeldende kunst zich in die tegenstelling tussen stad en platteland, tussen stad en periferie, tussen moderniteit en authenticiteit, lange tijd heeft thuis gevoeld. In zijn boek trekt Mous een parallel met de Friese literatuur van de jaren zestig, waarvan wordt gezegd dat die zich door bewust achterblijven op […]
Fryslân definieert zichzelf graag in termen van verlies. Dat is een vaak herhaalde constatering van Goffe Jensma, emeritus hoogleraar Friese taal en letterkunde. In zijn recente boek Exit Fryslân (2022) gaat hij op zoek naar een antwoord op de vraag hoe Fryslân kan overleven in tijd van globalisering met een reeks van mondiale crises die […]
Het Frysk Festival 1995 had als thema Salut au Monde naar een gedicht van Walt Whitman. Kees ’t Hart had het allemaal bedacht en ik moest het uitvoeren. Daar kwam het kort en goed op neer. Drie weken lang bracht Fryslân een culturele groet aan de wereld met een aantal kunstprojecten in verschillende disciplines. In […]
‘Zoals de Europeaan de laatste zes eeuwen van pelgrim Gods tot toerist van de wereld is geworden, zo is de – binnen de autoritas van de Kerk behoede – middeleeuwse ruimte geleidelijk geopend voor de autoriteit van de ervaring van de wereld. Het menselijk bestaan zal steeds minder een pelgrimstocht van de ziel worden […]
Olphaert den Otter, De Buitenplaats, 2010. In 2010 was in Museum Belvédère in Oranjewoud de tentoonstelling Beroerd Landschap te zien. Het was een groepstentoonstelling met werk van Olphaert den Otter, Renie Spoelstra, Raquel Maulwurf, Henri de Haas. Inmiddels leven we dertien jaar later en verschijnen vrijwel dagelijks berichten in de media over bosbranden en overstromingen […]
‘Langs de Waddenkust zijn tal van bijzondere plekken te ontdekken, maar dat is bij het grote publiek nog vrij onbekend. De landschapstriënnale Dynamische Waddendelta moet daar in september verandering in brengen. ,,Wij willen met deze landelijke manifestatie de Waddenkust letterlijk en figuurlijk op de kaart zetten”, zegt Els van der Laan, landschapsarchitect in Sneek en directeur […]
Keunstmjittige yntelliginsje en de klean fan ’e skriuwer Sa’t yn it mearke fan Andersen de oplichters de keizer oertsjûgje harren nepgewaad te dragen, kin Keunstmjittige Yntelliginsje de rol fan de tradisjonele skriuwers en auteurs bedriigje. As KY-systemen hieltyd mear avansearre wurde en by steat binne om heechweardige literêre wurken te produsearjen, kin dit liede ta […]
In de zomer van 1966 was ik voor het eerst in Rome. Vorige week was ik er weer. Ietsje ouder dan toen, maar toch ook jonger dan gisteren. De tijd vliegt maar keert soms ook op zijn vroegere schreden terug, waardoor alles in een ander licht komt te staan. Toen ik jaren geleden een rondreis […]
Bovenstaande foto werd vorige week genomen in Rome. Footloose… Alles lijkt onder controle. Maar nu ik weer terug ben in het hoge noorden, lijkt mijn lichtvoetige state of mind opeens ver weg. De laatste maanden word ik bezocht door een opstandige droom die steeds weer terugkeert. Vannacht was hij er weer. Ik zit midden in […]
‘Ja mijne heren, de beste gids van Rome komt uit Sittard. Het is een klein stevig gebouwd mannetje, met borstelige, witte wenkbrauwen, een witte snor en een wit baardje dat aan de stevige kin vol moed begonnen is, maar zich dan plotseling bedenkt en er ineens mee uitscheidt. Hij draagt een wit hemd, dat van […]
In juli 1966 was ik een week lang in Rome. Mijn gymnasiumtijd lag bijna achter mij. Misschien wel mijn hele jeugd. En juist in die kortstondige luwte van de tijd heb ik door deze eeuwige stad gedwaald, over de Via Appia gelopen, een hele avond lang in een botsautootje gezeten op de kermis in Trastevere. ‘I […]
In zijn boek Siegfried (2001) schrijft Harry Mulisch het volgende: ‘Hitler zit in de hel. Maar omdat hij zelf van stoute dingen houdt, is het voor hem de hemel. In de hemel zitten alleen joodse mensen, dus dat is voor hem de hel. Voor straf zou hij dus eigenlijk in de hemel moeten zitten.’ […]
In het boek van Harry Mulisch De ontdekking van de hemel (1992) wordt het verhaal afgewisseld door intermezzo’s in de vorm van een dialoog vanuit de hemel. Vaak wordt beweerd dat deze gesprekken worden gevoerd door twee engelen. Ze spreken over de Chef (God), maar ook over een luciferische tegenkracht (De Duivel, Lucifer). Zelf heb […]
Zo luidt een passage uit een van de ‘gesprekken vanuit de hemel’ in Mulisch’ boek De ontdekking van de hemel (1992). In deze passage (op pagina 676) komt de kern aan het licht, waar het in het complexe verhaal van dit boek om draait. Er is iets grondig misgegaan met de menselijke beschaving. De techniek […]
Het werk van Harry Mulisch uit de jaren vijftig en zestig weerspiegelt in veel opzichten het optimistische geloof in technologische vooruitgang dat destijds heerste. We beleven nu opnieuw zo’n tijd van snelle technologische vooruitgang. De komst van Kunstmatige Intelligentie (KI), met schrijfprogramma’s als ChatGPT, werpt mogelijk een nieuw licht op het ambacht van het schrijven. Wat […]
In maart 2016 voelde Microsoft zich gedwongen om Tay, een AI-programma, dat zich richtte op millennials, in een vat met gesmolten staal te dompelen. Het bedrijf besloot deze chatbot te dumpen nadat hij scheldwoorden tegen mensen begon te tweeten. Hij was een overtuigde neonazi geworden en verklaarde tegen iedereen dat Hitler groot gelijk had gehad […]
Passagier voor Frankfurt is een roman geschreven door Agatha Christie en werd oorspronkelijk gepubliceerd in 1970. Ze was toen tachtig jaar oud. Het verhaal speelt zich af tijdens de Koude Oorlog en omvat elementen van spionage, samenzwering en politieke intriges. Het boek volgt de hoofdpersoon, Stafford Nye, die wordt benaderd door een aantrekkelijke vrouw op […]
