‘Of het door de stilte kwam, die een lijfelijke spanning bij mij begon op te roepen, weet ik niet, maar een andere drang deed zich gevoelen, die ik niet kon wederstaan: ik opende mijn gulp, trok mijn reeds half tot vuurbereidheid verheven liefdesdeel te voorschijn en begon, terwijl ik de Moeder Gods strak aankeek, het […]
‘De verf is op een linnen doek aangebracht, wat af te leiden is uit de weefselstructuur die voor al in de blauwe verflaag zichtbaar is. Bovendien is het linnen zelf aan de zijkant te zien naast een opgeplakte strook papier. Het is moeilijk te zien of de verf met een kwast of met een roller is […]
‘In ons brein schijnt een bijzonder gebied te bestaan dat je het poëtisch geheugen zou kunnen noemen en dat registreert wat ons heeft betoverd, ontroerd, wat ons leven mooi heeft gemaakt.’ Aldus schrijft Milan Kundera in zijn roman De ondraaglijke lichtheid van het bestaan. Ik zou dat gebied op een hersenscan wel eens in beeld […]
Victor Lamme is de auteur van het boek De vrije wil bestaat niet (2010).Hij beweert dat mensen met een grote amygdala gevoeliger zijn voor angst, waardoor ze bij verkiezingen op rechtse partijen stemmen. Anders gezegd: Ook Wilders en Baudet zitten in de hersenen. Wij zij onze hersenen, of we dat nu leuk vinden of niet. Maar […]
Laatst hoorde ik dat je met een iPhone voor iedereen zichtbaar exact zichtbaar kunt maken waar je je bevindt op de digitale kaart van Google Earth. Nieuwe media halen Big Brother binnen in ieders privédomein. Twitteren wordt al een digitale vorm van incontinentie genoemd. Alles wat privé is wordt tegenwoordig openbaar gemaakt. We beleven de […]
In de zomer van 1977 bracht de schrijver Oek de Jong een bezoek aan het sterfhuis van Goethe in Weimar. Later, in zijn dankrede bij de uitreiking van de Bordewijkprijs, deed hij uitvoerig verslag van deze cultuurtoeristische ervaring. Hoe kan het mooier: een schrijver, vermomd als toerist, bezoekt het sterfhuis van één van zijn grootste […]
(foto: Wim Bors) Wim Bors (1939-2010) was de initiatiefnemer en organisator van het eerste videofestival in Friesland, dat in 1995 in Leeuwarden van start ging en onder zijn leiding in de jaren daarop zou uitgroeien tot een internationaal podium van videokunst en nieuwe media. De belangstelling van Wim Bors voor videokunst stamde nog uit zijn academietijd […]
Op komst In dit boek ben ik op zoek gegaan naar Hitler om iets meer te weten te komen over het verband tussen de waan en het kwaad. Wat is het algoritme van de waan? Het kan zijn dat de waan, zoals die tot nog toe is gedefinieerd, niet – of niet meer – bestaat, […]
Een waan kun je zien als een foutieve integratie van de werkelijkheid aan het oppervlak, die zijn oorsprong vindt in een dieperliggende desintegratie van de geestelijke vermogens. Maar waarin verschilt de waan in wezen van het gezonde denkvermogen? Een waan begint altijd met een vorm van imaginatie, dat wil zeggen: met kleine, fictionele afwijkingen van […]
Pedro Berruguete, 1495. Katholieke en Kathaarse geschriften worden in het vuur gegooid, maar alleen de Kahaarse vatten vlam. De verdraagzaamheid is een van de meest waardevolle verworvenheden in onze samenleving, maar zij heft zichzelf op, wanneer zij verstaan wordt als het alles verdragen, alles zonder oordeel consumeren. Aan iedere praktijk van de verdraagzaamheid moeten grenzen […]
‘Maak van uw nacht een feest en breng uw vrouw in extase, jaja, Een zich verliezen in een geweldige roes, een eerste golf van vitaliteit door je body. Zo ver was het nu wel niet met Lutske maar het zat er ergens in, het kon er uitkomen, àls, als…Voor die muur stootte hij eigenlijk steeds […]
‘Zijn overmacht was haat, woede, extase, uitbarsting, krijgsgehuil, maar in de verte, als een regenboog na het onweer, glansde iets lichts: zijn bleek, bloemzoet, keurig ideaal van een nieuw, kuis Duitsland vol opgewekt zwaardgekletter, het sentimentele naspel van het brute lied van de haat. Iedereen haalde adem. De muren trilden van het applaus en de […]
De grootste misvatting over het menselijk geheugen is dat het zou werken als een computer. Herinneringen zijn geen pakketjes informatie die je in de hersenen kunt opslaan en daarna op elk gewenst moment op het scherm van het bewustzijn tevoorschijn kunt toveren. Zo’n tijdscapsule bestaat niet. Telkens weer neemt de herinnering een andere gedaante aan, ingekleurd […]
Als God dood is, kan een nieuwe God zich openbaren in de duisternis van de afgrond, in de schaduwzijde van de menselijke geest, in het onbewuste, de droom, het orakel en niet in de laatste plaats: in de waan. Met het verval van de hemel begon de droom van de rede, een droom die niet […]
In september j.l. kondigde Vladimir Poetin een gedeeltelijke mobilisatie aan van 300.000 reservisten. Als reactie daarop vergeleek Patriarch Kirill, het hoofd van Russisch-Orthodoxe Kerk, in een preek het offer van Jezus Christus met het dienen in het Russische leger en vechten voor het vaderland in Oekraïne. Beide offers zouden volgens deze patriarch de zonden wegwassen. […]
‘Gisteren na de herdenking in Warns kreeg ik het adres van de homepage van Auwerk. Een interessante website. Het meest interessante dat ik vond, was de manier waarop jij op deze site werd geciteerd… Huub Mous? Het zal toch niet… Het moet een puberende kleinzoon zijn. Maar na wat verder surfen moest ik concluderen dat […]
Op Youtube is een apart genre reclamefilms voor liefhebbers te vinden, waar ik het bestaan nooit van geweten heb en dat ik maar ‘softe rook-porno’ zal noemen. Ogenschijnlijk is er niets te zien, geen confronterend bloot of een traag verstijvende tepel, laat staan een aanstootgevende erectie of een shockerend ‘cumshot’. Het enige wat je ziet […]
Waar is de negentiende eeuw gebleven,de tijd van vrede, volk en vaderland?Een botsing van gevoelens en verstandheeft geest en wetenschap uiteengedreven. Een kruis in het gewei, dat zag de jager bij het hert.Jacob van Lennep slenterde langs lege wegen.De straten waren smal, het stonk in alle stegen.Het was de eeuw dat Nederland niet wakker […]
‘If, there be any truth in Freud’s insistence upon the symbolic nature of normal dreams, it is the less surprising that the dream imagination of the Christian mystic should work up visions of a symbolic sort. . . . Our modern tendency to consider visions quite extraordinary and pathological is probably mistaken.’ Aldus James Bissett […]
Morgen moet ik naar Schiphol om daar eindeloos in de rij te staan alvorens te kunnen inchecken voor een vlucht naar Venetië. Ik ben nooit een liefhebber van vliegen geweest. Van autorijden ook niet trouwens. Ik neem het liefst de benenwagen. Een trein of een bus zijn voor mij noodzakelijke compromissen om ergens te kunnen […]
‘Het beeld van de wegneming laat zich complementeren met de volgende term van het principe; want zoals het wegge hakte marmer van de beeldhouwer een vorm achterlaat en aan de steen toevoegt, zo laat ook de wegneming van de zijnden de oorzaak niet vormloos en volledig onbepaald achter en voegt het er een – ‘bepaling’ is […]
Soms is een recensie van een boek zo mooi, dat je bijna niet gelooft dat dit echt waar kan zijn. Gisteren vond ik op internet een recensie van Het virus van van de melancholie. Daarin wordt mijn boek gewaardeerd met vijf sterren! Bijna twee jaar na de datum van verschijnen mag dat een klein wonder […]
De psychotische waan levert doorgaans slechts wartaal op, pure nonsens die alleen maar kan duiden op een verlies van elk redelijk verband en uiteindelijk zelfs op het verlies van elk moreel verband. Maar dan, ook de wartaal die Hamlet uitsloeg had nog altijd zoiets als een objectief kader dat de organisatie van het leven leek […]
Op woensdag 29 oktober 1952 hield A. M. Hammacher zijn inaugurele rede als hoogleraar kunstgeschiedenis aan de Technische Hogeschool in Delft. Het onderwerp was: ‘De wondende en helende kracht in de beeldende kunst’. In zijn fraaie biografie van Hammacher Kunst als levensessentie (2000) gaat Peter de Ruiter uitvoerig in op deze gebeurtenis. Het was een […]
Soms heb ik het bange vermoeden dat de huidige maatschappij niet meer de juiste voorwaarden creëert voor goed leiderschap. De oorzaak van de crisis zou dan in het systeem zelf zitten. Het huidige systeem blokkeert de ontwikkeling van karakter en persoonlijkheid. Persoonlijkheid en karakter zijn schaars aan het worden. Leiding geven aan een organisatie is tegenwoordig […]
Begin jaren zeventig gaf de Belgische marxist Ernest Mandel (1923-1995) een gastcollege aan de Universiteit van Amsterdam. Omdat ik destijds een sluimerende belangstelling had voor het opkomende neo-marxisme, besloot ik er naar toe te gaan. Het was de tijd dat het neo-marxisme als een soort nieuwe religie de wetenschap binnensloop. Waardevrije wetenschap was uit den […]
Onlangs liep ik eventjes rond in mijn oude buurt, Oud-Zuid, achter het Concertgebouw in Amsterdam. Ik word daar altijd overvallen door een tweeslachtig gevoel. Aan de ene kant, een schok van herkenning gemengd met melancholie. Alles ziet er nog precies zo uit als vroeger. De huizen zitten goed in de verf. Er is niets gesloopt. […]
Lang geleden kreeg ik een wijze raad van een oude man die nog jong van hart was. Hij raadde me aan om alles op te schrijven wat mij in mijn leven in de weg heeft gestaan. Een verhaal dus over alle dingen die mij belemmerd hebben om te doen wat ik diep in mijn hart […]
Wat maakt een beeld tot een beeld? Die vraag houdt tegenwoordig menig kunstcriticus bezig in een wereld die overspoeld wordt met beelden. Er zijn zoveel beelden dat het beeld zelf lijkt te verdwijnen. In de hedendaagse plaatjesmaatschappij wordt het beeld steeds meer van zijn authentieke waarde ontdaan. Beelden zijn op allerlei manieren te manipuleren. Ze […]
Afgelopen zaterdag was het weer zover. Onze jaarlijkse reünie van klas 1 B van het Ignatiuscollege vond vanaf 14.00 plaats in Café-Restaurant De Ysbreeker in Amsterdam. Voor mij was het al weer even geleden. Eerst twee jaar corona, waardoor het niet door kon gaan. En vorig jaar zat ik in Venetië. Vandaar dat ik nu […]
‘O strenge. wiskunde, ik ben u niet vergeten sinds uw wijze lessen, zoeter dan honing, in mijn hart druppelden. Van de wieg af heb ik er bewust naar verlangd uit uw bron te drinken die ouder is dan de zon.’ Comte de Lautréamont, De gezangen van Maldoror De legpuzzel is het meest gangbare type […]
Hitler en de hippies, ze lijken elkaars tegenpolen, maar ze hadden ook iets gemeen. Er zat een religieuze kern in de koortsdroom van the sixties, zoals het nationaalsocialisme wellicht een politiek substituut was voor een verdwijnend christendom, maar dan met een radicale ompoling van goed en kwaad. De nazi’s noemden het goede kwaad en het […]
We beleven een tijd waarin de kunst zich lijkt uit te leveren aan een nieuw fenomeen. Alles wordt economie en de economie zelf krijgt steeds meer de trekken van een totaaltheater. Klanten worden gasten en verkopers regisseurs van ervaringen. Wie zijn omzet wil vergroten moet ophouden om alleen maar meer producten te willen verkopen. Een […]
Jaren geleden mocht ik een tentoonstelling openen in Galerie Bloemrijk Vertrouwen in Oudkerk. Het bijzondere van die galerie was dat één lange wand compleet met een spiegel was bekleed. De sfeer van de ruimte deed wat denken aan een sportschool, waar je ook al je bewegingen één op één in de spiegel kunt volgen. Ik […]
De dood is de ultieme bevrediging van een verlangen naar een toestand waarin je jezelf volledig in kunt vinden. Ik weet niet hoe het komt, maar deze zin kwam in mij op na het lezen van de autobiografie van W. Jos. de Gruyter, Zelfportret als zeepaardje. De Gruyter was een spiritueel man. Hij was kunstcriticus […]
‘Hegel geloofde dat zonder de mogelijkheid van oorlog en de offers die erdoor worden geëist, de mensen week zouden worden en in zichzelf gekeerd; de samenleving zou vervallen tot een moeras van zelfzuchtig hedonisme en de gemeenschap zou uiteindelijk uiteenvallen. Angst voor de ‘heer en meester’ van de mens, ‘de Dood’, was een kracht als […]
vannacht zag ik het wrakvan een gigantisch schip.het was bedolven onder roestkoraal en alle schelpen van de oceaanhet was daar akelig en diepde plaats waar ik ooit heen zal gaan ik zag een hoofd met holle ogenvoor op de boeg van die verlaten booteen bronzen kop, vergroeid met moeder aardede baby op de bodem […]
Lange tijd heb ik een grote weerstand gevoeld om aan Nop Maas’ biografie van Gerard Reve te beginnen, waarvan hete eerste deel in 2009 verscheen. Op de eerste dag dat het boek uit was, had ik het al in huis, maar na honderd bladzijden bleef ik steken en heb ik het opzij gelegd. Dat lag […]
‘De winter was alweer bijna een werkelijkheid. Ik liep langs het kerkje; de bladeren op de grond ruisten als brekers aan het strand onder mijn voeten, er waren kraaien die op het grijze dak zaten en veel lawaai maakten; ik had een schooltas onder mijn arm en ik wist dat ik leefde. Sindsdien heb ik […]
