Een alomvattende definitie van een waan is moeilijk te formuleren, maar als ik aan het slot van mijn betoog een poging mag wagen, zou deze als volgt luiden. De waan is een transformatie van de werkelijkheid tot een vorm van mateloosheid die als functie heeft het wegnemen van obstakels die een doel, dat als noodzakelijk […]
In zijn boek De twintigste eeuw (2006) stelt de Franse filosoof Alain Badiou dat we tegenwoordig alleen nog maar de restauratie van het klassieke humanisme voorgeschoteld krijgen. Dat wil zeggen: een steriel humanisme, zonder de vitaliteit van de al dan niet aanwezige God. God is morsdood. Ook ‘de mens als een maakbaar project’ behoort tot […]
Wanneer een kerk geseculariseerd wordt, is dat niet als een keurige scheiding van het christelijke deel van het voorchristelijke deel; we moeten ons niet voorstellen dat in het proces van secularisatie de voorchristelijke mens, de Griek, of het nu een verfijnde Griek of een barbaar is, weer vrij komt en zijn christelijke thuis verlaat. Er […]
‘Als tussen 1938 en 1945 paus Pius XII, geheel gehuld in het wit en met zijn bekende gespreide armen, in een pausmobiel aan de poort zou hebben gebonsd van Dachau, Auschwitz of Theresienstadt, dan zouden velen daarbuiten en zeker daarbinnen de woorden hebben geroepen waarmee allen op die Romeinse Synode in 495 paus Galesius toejuichten: […]
Stel dat er een denkbeeldig museum bestaat, het museum van de eeuwige schoonheid. Je zou dit imaginaire gebouw het collectief esthetisch geheugen van de mensheid kunnen noemen. Deze ruimte heeft het uiterlijk van een klassiek pantheon. Onder het fronton aan de voorzijde is een spreuk van Pico della Mirandola gebeiteld. Binnen loopt Shakespeare rond als […]
Cornelie Mous (1936-2014) ‘Kent u professor Kooy die hoogleraar in Delft is? Hij heeft jaren geleden een artikel geschreven waarin hij inging op het boek „An experiment of time” van de lerse vliegtuigingenieur J. B. Dunne. In dat boek zei Dunne, dat hij geloofde in het voorspellend karakter van dromen Toen ik het las dacht […]
In zijn boek The Hitler of History (1997) geeft John Lukacs een helder overzicht van alle naoorlogse pogingen van biografen om grip te krijgen op de ongrijpbare aard van Hitler. Gaandeweg werd geprobeerd om Hitler te ont-demoniseren en uiteindelijk te historiseren. Toch lijkt over het fenomeen Hitler nog altijd het laatste woord niet gezegd. Opvallend […]
Ik ben nooit in Buenos Aires geweest, maar via internet kom je overal. Zo ontdekte ik een fontein op het Plaza Alemania van die stad: de Fuente Riqueza Agropecuaria. Hij werd in 1914 voltooid naar ontwerp van professor Gustav Adolf Bredow, een Duitse beeldhouwer, die ook wereldberoemd is in Friesland. Deze professor ontwierp immers ook […]
In Oost Europa zie je vaak enorme beelden, zoals deze met de titel “Родина-мать зовёт!; “Rodina-mat zovjot!” (het vaderland roept) vlak bij de Wolga in Wolgograd en bij de Dnjepr in Kiev. Een wonderlijke titel nu er Russische raketten door de lucht vliegen. Het vaderland roept niet alleen, het vaderland is ook aan het moorden. […]
“I feel like everyone else in this country: utterly devastated. … She was a wonderful, warm human being.” Tony Blair hield even de adem in en keek naar zijn beide handen die elkaar stevig omklemd hielden. Toen kwam de beroemde slotzin, hakkelend bijna, alsof de woorden één voor één ter plekke bij hem opkwamen: “How […]
In een commentaar op Cesare Beccaria’s Essay over misdaad en straf beschreef Voltaire het geval van Simon Morin die in 1663 werd veroordeeld tot de brandstapel. Hij was een geestesgestoorde die visioenen meende te zien. Hij dreef zijn waanzin zelfs zo ver, dat hij zichzelf als een door God gezondene zag en verkondigde dat hij […]
Jaren geleden werd ik door Ernst Bruinsma voor het blad De Moanne geïnterviewd over mijn boekenkast. Bij die gelegenheid werd bovenstaande foto gemaakt. Mijn boekenkast is zo te zien een zootje. Dat is nog steeds zo. De afgelopen dagen ben ik druk bezig geweest om alles eens uit te mesten en op orde te brengen. […]
Toen ik vorig jaar zomer door Roland Janssen werd gevraagd of ik een tekstbijdrage wilde leveren aan het boek over Eja’s werk, dat vandaag ten doop wordt gehouden, heb ik meteen ja gezegd. Een catalogue raisonnée zou het volgens Roland moeten worden, uitgegeven bij een gerenommeerde uitgever van kunstboeken in Berlijn. Zonder overdrijven kan ik nu […]
Op 24 februari j.l. wist niemand waar de oorlog in Oekraïne toe zou leiden. Misschien was dit het begin van een nieuw tijdperk. Het tijdperk van de babyboomers leek nu voorgoed voorbij om over de tijd van Hitler maar te zwijgen. Iedereen sprak over Poetin. Maar er leek ook een onderliggend verband tussen Poetin en […]
Hoe ik ook ploeter, zwoeg, ik boek geen resultaat.Mijn woorden vallen stil, misschien is het te laatof veel te vroeg, wie weet, een diepe duisternisomgeeft mij als ik vraag of er een Schepper is.Hoe kan hij dit dan dulden? Het deugt toch niet.Voor geen meter, zeg nu zelf, God of wie dit ziet.Maar ’t […]
het laatste wat een vis ontdektis water om hem heeneen hart is niet van steenhet nieuws is uitgelekt vissen in de boompaling langs de regenboogslangen kruipen hemelhoogin een palindroom als jij niet wordt zoals een kindzei ooit een visser aan het meerdan vang je straks geen vissen meerje wordt stekeblind interior intimo meo superior […]
In den beginne was de winden de wind was bij de vlagen de wind was de vlag Dit was in den beginne de Vlaggenmanen zonder de Vlaggenman is geen vlag gemaakt die gemaakt is.In de Vlaggenman was winden de wind was het leven der vlaggen En de wind woei in de luchten de lucht heeft […]
In zijn Hitler-biografie beweert Joachim Fest, dat als Hitler in 1938 plotseling gestorven was, hij als een van de grootste Duitsers de geschiedenis was ingegaan. Voor het bergafwaarts zou gaan met zijn grootheidswaan, waren zijn prestaties buitengewoon geweest. De getraumatiseerde Hitler leek zijn eigen ziel te hebben genezen door zichzelf als messias te gaan zien. […]
‘De ‘val’ in het ego vormt de crisis van de puberteit. Met haar kwellingen, haar eenzaamheid en radeloosheid. Dit gebeuren wordt in de vroegste kinderjaren soms al voorgeleefd, maar meestal herstelt de ziel zich dan nog van de egoschok en gaat het kind weer op in haar onbegrensde kinderlijke wereld. Kinderen die een uitzonderlijk zware […]
‘Stationair in de Tijd zijn betekent daarom, met vrijwaring reizen door alle lichamen, bewegingen of krachten waarvan de ‘locus’ het punt in de ruimt zal zijn dat gekozen wordt door de Reiziger als vertrekpunt van zijn Machine van Absolute Rust, ofwel: de Tijdmachine. Of men kan denken dat men zelf door deze gebeurtenissen ‘doorlopen’ wordt, […]
Tekst: Dave Wendt, zie: de site van Attiek Op zaterdag 14 mei 2022 werd in Stadsschouwburg De Harmonie het dertigjarig jubileum van Attiek gevierd met een symposium over de wederopbouwtijd en een feestelijke borrel. De keuze van het onderwerp hield verband met het actuele ‘Masterplan Heechterp’ voor de vernieuwing van de Leeuwarder woonwijk die eind […]
Ik had een droom vannacht. Aan het voeteneind van mijn bed zag ik een vuurtoren staan. Ik schreeuwde het hele huis bij elkaar. Opeens kwam mijn oude moeder de slaapkamer binnen en deed het licht aan. Ze had krulspelden in en onder haar duster zag ik haar rubbercorset. Ze sprak me geruststellend toe en zei dat ik […]
‘Hooguit kan men zeggen dat het platteland de geïmporteerde burgerlijke deugden en waarden – het harde werken, het plichtsbesef, het gemeenschapsgevoel – langer vasthield (en vasthoudt) dan de stad. Maar ook dan liggen deze beide niet onoverbrugbaar ver uit elkaar. Ze verhouden zich niet als ‘oertijd’ en ‘toekomst’, maar als ‘toen’ en ‘nu’. In de […]
Ook ik heb me de laatste tijd verdiept in Titus, en dan met name in zijn jeugdjaren. Daar is merkwaardigerwijs weinig tot niets over geschreven en van bekend. Ja, Crijnen gaat er in zijn boek (dat ver boven alle tot nu toe verschenen boeken over Titus Brandsma uitsteekt) op in. Ik heb geprobeerd meer daar […]
Vandaag wordt Titus Brandsma heilig verklaard in Rome. Om die reden herhaal ik een passage uit het hoofdstuk over Titus Brandsma en Gerard Reve uit mijn boek Modernisme in Lourdes. Gerard Reve en de secularisering (2013). Titus Brandsma en Gerard Reve. Beiden waren mysticus. De een kwam uit Friesland, de ander ging er in de […]
‘In de oorlogsjaren is in versneld tempo de samenhang van de normale maatschappij verloren gegaan, overal, in ieder land dat aan de oorlog heeft deelgenomen. Chaos en willekeur werden genormaliseerd, in vredestijd onbekende menselijke mogelijkheden bevorderd tot omgangsvormen, dit alles niet voor de korte duur van een incident, maar over een bestek van jaren, dagelijks. […]
Ondanks deze voor ieder zichtbare kwaliteiten lijkt het probleem in de receptie van dit werk nog altijd niet opgelost. Niet zelden wordt dit oeuvre bij voorbaat ingedeeld bij de traditionelere kunstvormen. Lang niet iedereen ervaart haar werk ook als modern, laat staan als eigentijds. Het wordt op zijn best als ‘klassiek modern’ gekwalificeerd, maar niet […]
‘Deze kapel van Le Corbusier is een teken en de mensen die het wel en wee van deze tijd ter harte gaat, vragen zich natuurlijk af, wat dit nu betekent. Daarover zou ik hier alleen dit willen zeggen: voor de christen – en onze maatschappij heet toch christelijke – moet het een steeds terugkerende gruwel […]
Hoe is nostalgie kunnen uitgroeien tot de kwaal van onze tijd? Dat is de vraag die de cultuurfilosofe Svetlana Boym zich stelt in haar boek The Future of Nostalgia (2001). Nostalgie was ooit een ziekelijk gevoel dat betrekking had op een specifieke verwijdering in de ruimte, maar dat gevoel is uitgegroeid tot een generieke kwaal […]
Vannacht nog had ik weer zo’n repeterende droom die ik al talloze malen gedroomd heb. Ik was aan het wandelen in Bilgaard, de noordelijke stadswijk van Leeuwarden met galerijflats uit de jaren zestig, de tijd van de wederopbouw toen hoogbouw de oplossing leek te zijn voor de snelle groei van het aantal inwoners van de […]
Sinds de jaren zestig ben ik bezig met de jaren zestig. Mijn doctoraalscriptie, waarmee ik in 1977 afstudeerde in de kunstgeschiedenis, ging al over de jaren zestig. Daarna is eigenlijk alles wat ik geschreven heb te herleiden tot die tijd. Bijna tien jaar geleden, op 11 oktober 2002, verscheen een artikel van mij op de […]
Erfgoed wordt vooral geassocieerd met begrippen als zeldzaam, authentiek en kostbaar, of iets dat in zijn bestaan wordt bedreigd en vanwege zijn waarde voor de samenleving bewaard moet blijven. Erfgoed met een beschermde status wordt beschouwd als datgene wat we in het heden als waardevol met elkaar delen en gezamenlijk de moeite waard vinden om […]
Gisteren liep ik rond in Heechterp. Wonderlijk genoeg werd ik overvallen door een gevoel van heimwee. Die wederopbouw-wijken waren zo slecht nog niet. Gehorig dat wel, maar voor de rest is het prachtig: ruimte, rust en regelmaat. Zo zijn wij babyboomers ook opgevoed op last van Dokter Spock. De reinheid keren we er gratis bij. […]
