Wat mij zorgen baart is niet alleen het heden, maar vooral ook de toekomst. Net zoals oorlogen ons een reeks onheilspellende technologieën hebben nagelaten, is het ook nu meer dan waarschijnlijk dat sommigen na deze gezondheidscrisis zullen proberen de experimenten voort te zetten die overheden nog niet hebben kunnen uitvoeren, universiteiten zullen gesloten worden voor […]
Wel speelde ik, zij het maar kort, met de gedachte het slachtoffer van een complot te zijn geworden, van een ontvoering, waarbij de vijandelijke geheime dienst mij een dure streek zou willen leveren door me ondanks mijn ijzeren wilskracht waardevolle geheimen te ontfutselen. Maar alleen al de technische vereisten voor het scheppen van een volkomen […]
‘Er is in de hele Nederlandse literatuur geen duisterder boek te vinden dan ‘De god Denkbaar Denkbaar de god’, of het moesten de werken van Bert Schierbeek zijn. Maar, terwijl men bij de eerste kennismaking met het boek van Hermans al het gevoel heeft dat de duisterheid gedeeltelijk de schuld is van de lezer, die […]
Een gevoel van vertwijfeling is de ervaring een verstoorde harmonie, een verbroken evenwicht en een gebroken eenheid. Het is een ingrijpende ervaring die teweeg werd gebracht door de snelle veranderingen van de moderniteit. Wat in de vorige eeuw gaandeweg duidelijk werd was de ontdekking welke gevolgen al deze veranderingen teweeg hadden gebracht in het bewustzijn […]
De generatie die de moed had getroond zich van God te ontdoen, staat en kerk omver te werpen, bleef onderdanig aan de Wetenschap. Maar binnen de wetenschap waar vrijheid zou moeten heersen was het geloof in het gezag of anders: ‘een kopje kleiner’. Deze woorden uit het boek Antibarbarus van August Strindberg citeert Paul Feyerabend […]
Gisteren was ik een dagje in Amsterdam en fietste ik samen met mijn dochter, schoonzoon en kleinzoon door de buurt waar ik ben opgegroeid. Zo kwamen we over de Middenweg. Ter hoogte van het punt waar vroeger de buurtbioscoop De BIO stond gaapte nu een groot gat in de gevel. In 1956 zag ik hier de […]
De Italiaanse filosoof Giorgio Agamben heeft in zijn boek Homo sacer, de soevereine macht van het naakte leven (1995) het concentratiekamp het paradigma van de moderne tijd genoemd. In het oude Romeinse recht was de ‘homo sacer’ (de ‘heilige mens’) iemand die – zoals in het Romeinse recht – structureel van al zijn rechten was […]
‘Dus: er is een punt waar de complottheorieën de werkelijkheid raken. Dat is dat hyperkapitalisten een gevaar kunnen vormen voor de nationale staat. Toch zijn zij geen almachtige wereldheersers. Zij vormen evenmin als de Joodse Wijzen van Sion – die volgens de berichte ‘Protocollen’ de wereld bij de strot zouden grijpen – een kliek die […]
Leeuwarder Bos, gisterochtend ‘De schepping is een spectaculaire nachtmerrie die zich afspeelt op een planeet die honderden miljoenen jaren lang met het bloed van al zijn schepsels doordrenkt is. De nuchterste conclusie die we over wat er op deze planeet ongeveer drie miljard jaar lang eigenlijk is voorgevallen zouden kunnen trekken is dat die in […]
Ik moest nodig naar de kapper, bedacht ik me vorige week. Dit periodieke gebeuren is een noodzakelijk kwaad, waar ik me altijd met enige gelatenheid aan overgeef. Bij de stationskappen ben ik al jaren een vaste klant. ‘Hoe wilt u geknipt worden,’ luidde de obligate openingszet van de verplichte conversatie. Ik heb dan altijd de […]
Robert Musil in Wenen gefotografeerd door August Sander ‘Robert Musil is but one of the many twentieth-century writers who have described the peculiar look of objects suddenly deprived of their usual functional meanings.’ Aldus Louis Sass in zijn boek Madness and Modernism. Ik las Musil’s De man zonder eigenschappen zo’n twintig jaar geleden in de […]
‘Het is niet de waarheid die iemand bezit, of verondersteld wordt te zijn, maar de oprechte moeite die hij zich getroost heeft om de waarheid te achterhalen wat iemands waarde bepaalt. Omdat niet het bezit, maar eerder het zoeken naar waarheid bepalend is voor de groeiende kracht van een mens, waaruit het naderen van de […]
In zijn beroemde Inleiding tot het Nieuwe Testament, die schatkamer van gegevens omtrent de structuur en met name het taaleigen van de heilige boeken, zet hij, een eerlijk man, op een van de eerste bladzijden als een axioom voorop: punt één, ‘Es gibt keine Wunder’. – De tweede keer, dat ik het boek, waar ik […]
De Romantiek bracht een nieuw soort kunstenaars voort, ziekelijke geesten, soms levend op de rand van de waanzin waar ook het genie werd gesitueerd. Een absolute vereenzelviging met de natuur bracht een drang aan het licht naar vernietiging en ontbinding, een duistere drift die in de tijd van de Verlichting aan de ketting was gelegd. […]
Ofschoon de hemel vol van wolken hing,Ik greep niet naar de vlucht van ’t vreemde dingDat met zijn schaduw langs mijn leven streek. Martinus Nijhoff, De Wolken De schrijver Luis Borges had zijn leven lang last van een terugkerende droom. Die droom ging over een dromer die zelf niet droomt, maar door een ander gedroomd […]
‘Volgens Adorno leven de metafysische categorieën geseculariseerd voort in wat men gewoonlijk de vraag naar de in van het leven ziet. Odo Marquard komt met een sceptische verdediging van de metafysica: de metafysica mag dan geen problemen oplossen, maar we hebben haar nodig om vragen naar de zin te kunnen stellen. Maar als de zin […]
Ingezonden tekst van Jan Gulmans (van hem is ook de titel van dit blog) Wie, zoals schrijver dezes, regelmatig de artikelen van Huub Mous leest, weet, dat hij een erudiet schrijver is, die sinds jaar en dag cultureel geïnteresseerden onledig houdt met doorgaans zeer lezenswaardige artikelen. ‘De meest spraakmakende intellectueel van Friesland’, in dergelijke termen […]
Gisterochtend 9.30 uur bij Weidum Van de week kreeg ik een mailtje van iemand met de vraag of ik belangstelling had voor een Mousbot. Dat zou een robot zijn die mijn dagelijkse blog schrijft. Hij had al mijn blogs in een computer gestopt en kon middels een neuraal netwerk nu nieuwe blogs van mij op […]
In het najaar van 1966 zag ik de film ‘Het gangstermeisje’. Het was een Nederlandse nouvelle vague film van Frans Weisz met Kitty Courbois in de hoofdrol. Het script was geïnspireerd op een boek van Remco Campert. Het verhaal was nogal ingewikkeld. Een jonge schrijver reisde naar de Frannse zuidkust, waar hij de rust hoopte […]
Een foto uit 1954. Een weiland dat verandert in een bouwterrein, heipalen op de voorgrond en aan de horizon huizen die al eerder zijn gebouwd, architectuur van voor de oorlog. Het is de oprukkende bebouwing aan de rand van Amsterdam in de tijd van de wederopbouw. Het geluid van de heimachines was in die jaren […]
Het was niet nieuw voor me toen ik dit onlangs las. Toch brengt het elke keer weer een schok teweeg als je leest dat het heelal aan het uitdoven is en er onherroepelijk – zij het in de zeer verre toekomst – een moment komt dat het heelal ophoudt te bestaan en de hittedood sterft. […]
Net als Vestdijk groeide ik op als een kind tussen vier vrouwen. Alleen waren dat in mijn geval vier onbereikbare schimmen die leefden op een andere planeet. Zij vertoefden in hogere sferen, daar waar het ware leven zich afspeelde, in vergelijking waarmee het mijne gedoemd leek om voor eeuwig een kinderparadijs te blijven, een ommuurde speeltuin […]
Dit is mijn vader in 1958. Hij was toen zestig jaar, veertien jaar jonger dan ik nu. Het is inmiddels 63 jaar geleden dat ik deze tekening maakte. Ik was toen tien jaar oud. Het portret is naar het leven getekend. Het moet in Huissen zijn geweest. Mijn vader zat voor het raam. Ik was […]
Het is augustus 1959. We zijn op vakantie in Zuid-Limburg, waar we logeren in pension Linckens in Valkenburg: mijn ouders, mijn zusters Trees en Lucie, en ik. Mijn vader wilde een dagje naar Heerlen. Een paar jaar geleden ontving ik een mailtje van een zekere Gusta Mous. Zij is twee jaar ouder dan ik en […]
‘Als oud-pastoor van Bakhuizen heb ik de Mousen erg hoog. Meerderen heb ik mogen dopen, trouwen en begraven. Daarbij heb ik vaak de Mous-familielegende van de zware reis uit Polen naar Friesland naast de Bijbel gelegd. Ik ken ze als nijvere technici en fabrieksdirecteuren, vrome paters, onder wie bekende missionarissen, heilige zusters en bekwame kerkbestuurders, […]
Dit is mijn pake. Ik heb hem nooit gekend. Hij heette Manus Durk Mous. Zo had ik ook moeten heten, want mijn vader heette Durk Manus Mous. Om en om – Manus Durk, Durk Manus, Manus Durk – zo ging dat vroeger bij de stamhouders. Mijn moeder wilde die naam niet en zo werd het […]
‘Of God wil het kwaad uit de wereld helpen en kan het niet, of hij kan het, maar hij wil het niet, en is er ook niet toe in staat; of hij wil het, en kan het ook. Wanneer hij het wil, maar niet kan, dan moet hij zwak zijn, wat niet van God kan […]
Frysk Boekenbal in Bolsward, maart 2010 Pas op, pas op…pomp haar goed opwant anders is ze veel te slap of zacht…Te hard kan ook niet, want dan wacht‘n harde knal. De lol is zo weer op. Het blijft behelpen, dat is waar.Maar je moet wat. Dit apparaatgeeft telkens weer een wijze raad.De luchtdruk niet te […]
Op het Ignatiuscollege hoorde ik de woorden gnosis en manicheïsme voor het eerst uit de mond pater Lorié S.J. die ons les gaf in Latijn maar ook in godsdienst en zeer geïnteresseerd was in het denken van Augustinus. Voor belangstellende leerlingen uit de hoogste klassen gaf hij woensdagmiddag na schooltijd een extra uur les. Hij […]
Aula van het Spinozalyceum (Foto: Beeldbank Stadsarchief Amsterdam) Inmiddels leven we in een tijd waarin mensen door de afgenomen kracht van de ‘grote verhalen’ van religie en ideologie vooral op zichzelf zijn aangewezen om zin aan hun leven toe te kennen. Het verlangen om die te willen ervaren zit diep – dagelijks hopen we zinvol […]
Op 20 december 1965 zag het stuk Kleine Alice van Edward Albee in de Stadschouwburg in Amsterdam. Ik ging er naar toe samen met een paar klasgenoten onder leiding van pater Vrijburg SJ, onze leraar godsdienst op het Ignatiuscollege. In de pauze herkende ik Martine Bijl. Zij zat toen op het Spinozalyceum. Een maand eerder […]
Hoe komt het toch dat ik zo allergisch ben voor het proza van Cees Nooteboom? Als ik lees hoe de Duitsers hem de hemel in prijzen, val ik om van verbazing. Zijn romans vind ik niet om door te komen. Er zijn ook maar weinig die ik echt heb uitgelezen. Ooit ben ik in Rituelen […]
Frits van der Meer (1904-1994) en Kees Fens (1928-2008) ‘Eind jaren ’60 begon ik met mijn (deeltijd)studie Nederlands. Ik weet nog dat deze wijze, close reading, van het lezen van teksten sterk werd gepromoot. En daarbij vielen ook de namen Fens en Merlyn, als studiekaders.Geruime tijd, jaren, had ik contact met Fens. Hij belde me […]
‘Die nacht kwam ik alleen nog maar te weten, dat de conciërge sliep. Hij was vermoeid en had de cijfers in zijn hoofd vergeten. Het lag gekanteld op een arm.’ De gasfitter is op verkenning uitgegaan bij het nieuwe flatgebouw, waarin hij later naar de hemel zal opstijgen. De conciërge hier beschreven, zal de huisbewaarder […]
Uitzicht op het Amstelstation, vanuit een gang van het Metzinger Hotel, maandagochtend 6 december j.l. Ouder worden is het opeenstapelen van tijd. Mijn geheugen loop steeds meer vol met geleefde tijd en in elk ogenblik lijkt mijn hele verleden mee te bewegen in het hier en nu. Soms denk dat de geleefde tijd uit mijn […]
In zijn boek Oswald’s Tale, An American Mystery (1995) doet de Amerikaanse auteur Norman Mailer verslag van zijn onderzoek naar het motief van de moordenaar van John F. Kennedy, Lee Harvey Oswald. Hij was daarbij niet geïnteresseerd in complottheorieën die nog altijd de ronde doen, maar puur naar wat er in de dader zelf om […]
In Nederland zijn wij gehecht aan onze seculiere manier van leven, dat wil zeggen: een levenswijze waarin het een ieder vrij staat te doen wat hij wil, zolang hij zich aan de wet houdt. De moraal is geen zaak van de staat of de religie. Wie in God gelooft, prima. Maar doe dat in je […]
Uitzicht vanuit Hotel Metzinger in Amsterdam, maandag 6 december j.l. Ik open het raam en laat het najaar binnen,Het onuitsprekelijke, het van weleerEn van altijd. Als ik één ding begeerIs het: dit tot het laatst beminnen. Er was in dit leven niet heel veel te winnen.Het deert mij niet meer. Heen is elk verweer,Als men […]
Volgens iemand uit mijn naaste omgeving zou hij ’s nachts wakker schrikken en hysterisch gillen. Hij zou om hulp schreeuwen. Op de bedrand gezeten, zou hij zich niet kunnen bewegen. Dan deed de angst hem zo schokken dat het hele bed vibreerde. Hij zou verwarde, volstrekt onverstaanbare woorden uitgestoten hebben. Hij zou naar adem hebben […]
