verdwaald op deze foto was de zonop doorreis in een donkere kamerdie dag bestaat niet meer, ik sta ervoor het oog van de cycloop, de bron, het gat, waarin het zwarte licht verschijntzoals een bom die scherven achterlaat,eerst snel en dan, steeds trager op de maatvan vreemde metronomen, tijd verdwijnt. niet ver van huis, […]
Men neme kanonnenvlees, laarsvet en een paardenhaarBouillon getrokken uit de kloten van een collaborateurRoest uit het kanon van een vooroorlogs bouwjaarVerarmd uranium met slagveldgeurOf anders olie uit een afgeschreven mitrailleurMen neme al die fanatiekelingen en fanatenVoor wie de strijd geen einde kent en geen beginMen neme het bloed van tien vijandige soldaten–As ‘t net kin […]
Laurens ten Cate, 1922-1984 Jaren geleden heb ik mij voorgenomen om een roman te schrijven. Het was geen gewone roman die ik voor ogen had, maar een die door het toeval zou ontstaan. Dat ging zo. Elke dag zou ik mij naar de plaatselijke bibliotheek begeven en een tiental kranten van de leestafel pakken. Uit […]
Een wereld zonder grenzen heeft alleen in het paradijs bestaan. Toen de onschuld verdween, verscheen de engel aan de poort als de eerste grenswachter. De wereld is ontstaan door een grens te trekken. Ze eindigt bovendien, zoals ze ooit is begonnen : met een grens. Petrus aan de hemelpoort, de oude veerman Charon met de […]
Ik heb iets met regenbogen. Altijd als ik er een zie, raak ik een beetje opgewonden. ‘Make my day’, denk ik dan even bij mijzelf. Afgelopen zondag, zo rond een uur of vijf, reden we langs het Tjeukemeer. Tussen de buien door waren we vanuit Utrecht teruggereden door de polder. Aangekomen in it heitelân zag ik […]
Ik heb altijd gemeend dat ik over telekinetische gaven beschik. Er zijn momenten in mijn leven geweest, dat ik stellig de indruk had dat ik op afstand krachten kon uitoefenen over de materie. Het kan natuurlijk aan een uitzonderlijke en tijdelijke geestestoestand gelegen hebben, maar dat neemt niet weg dat ik verschijnselen heb meegemaakt die […]
Het verstand heeft volgens Spinoza het vermogen om in laatste instantie waarheid van onwaarheid te kunnen onderscheiden. Met andere woorden, als ik zag ‘het regent’ met de bedoeling de waarheid te spreken, dan regent het. Maar wat zou er aan de hand zijn, als mocht blijken, dat ik droom, terwijl ik denk dat ik wakker […]
Het is een gemeenplaats om te zeggen dat de grenzen tussen het gezond verstand en de waanzin vaak flinterdun zijn. Neem nou de levens van Hitler en Wittgenstein – de twee klasgenoten op de lagere school in Linz. Zij vormen elkaars spiegelbeeld. Wat bij de een ontaardde in de horror van de waanzin, leidde bij […]
‘De term ‘double bind‘ werd voor het eerst gebruikt door de Amerikaanse antropoloog Gregory Bateson en zijn collegae in hun uiteenzettingen over de complexiteit van de communicatie met betrekking tot schizofrenie. Bateson maakte duidelijk dat dergelijke complexiteiten ook onder normale omstandigheden bestaan, vooral bij “het spel, humor, in gedichten, rituelen en fictie.” Hun bevindingen waren […]
Vijftien jaar geleden alweer. We schrijven 2006. Op mijn werk was de pleuris uitgebroken. In april had ik uit betrouwbare bron vernomen, dat het nieuwe bestuur van het Frysk Festival mij een ‘sta in de weg’ vond. ‘Die Mous van Keunstwurk zit daar al meer dan 25 jaar en houdt alles tegen’, zo werd er […]
Gisteren ben ik begonnen in Minima Moralia (1951) van Theodor W. Adorno. Een boek waarvan wel eens gezegd wordt dat je het gelezen moet hebben. De heruitgave van uitgeverij Vantilt ziet er prachtig uit. Ik heb het niet zo op Adorno. Ik heb hem altijd een wat elitaire bal gevonden, een cultuurpessimist in optima forma. […]
In de zomer van 1887 werkte Van Gogh veel in Asnières, een voorstadje van Parijs niet ver van zijn huis in Montmartre. Hij schilderde daar de spoorbrug en het Restaurant de la Sirène. Ik ben er nooit geweest, maar ik heb me voorgenomen om er ooit nog eens naar toe te gaan, als ik in […]
Ruim zeven eeuwen geleden beklom Petrarca de Mont Ventoux. Hij was de eerste moderne mens – zo wordt wel eens beweerd – die een berg beklom om de schoonheid van het landschap te beschrijven. Maar in het verslag van zijn tocht kom je het landschap nauwelijks tegen. Vergezichten in die tijd hebben een aardse schoonheid, […]
In haar boek Le paradigme de l’art contemporain (2014) probeert de kunstsociologie Nathalie Heinrich het paradigma van de hedendaagse kunst te verwoorden. Daarbij maakt zij onderscheid tussen de ‘academische kunst’ die verschilt van de ‘moderne kunst’, die op zijn beurt zich onderscheidt van van de ‘hedendaagse kunst’. Die laatste paradigma-wisseling zou je de ‘conceptualisering’ van de kunst […]
Alfred Schmidt, 9 november, ets, 1989. Teksten, die ik ooit geschreven heb, roepen bij het herlezen bij mij herinneringen op die met alle fijnheid zoals de feiten waren de werkelijkheid doen herleven. Deze tekst schreef ik ooit eerder, maar door hem te herlezen komen de feiten pregnanter dan ooit in mijn geheugen terug. Herinneren is […]
Het begrip ‘Friese identiteit’ wordt doorgaans benoemd als een verzameling van kenmerken die betrekking hebben op de eigen taal, het gezamenlijke culturele erfgoed, een gevoel van lotsverbondenheid en tenslotte de kwaliteiten van het Friese landschap. Identiteit wordt zo algauw als een ideaaltype beschouwd dat weliswaar dynamische trekken vertoont, maar toch vooral het karakter heeft van […]
Huub Mous (1947) kaam tweintich jier lyn nei Fryslân ta. In wike nei’t er yn Amsterdam as keunsthistoarikus ôfstudearre wie, sollisitearre hy by de Fryske Kultuerried. Fjirtjin dagen letter wied er dêr oannommen as stêfmeiwurker foar byldzjende keunst. ‘Belangrijke dingen in je leven beslis je vaak in korte tijd. Het was niet een bewuste keus […]
Op 6 oktober 1945 werd de stichting Fryske Kultuerried opgericht als eerste gewestelijk cultureel orgaan. De plannen daartoe waren al gesmeed tijdens de laatste oorlogsjaren. In een cultuurrapport van de Friese beweging, dat in 1943 was opgesteld, werd gepleit voor de instelling van een Friese cultuurraad met commissies voor muziek, zang, schilderkunst en beeldhouwkunst, literatuur, […]
Johanneke Liemburg en Dolph Kessler, Waalse kerk, Leeuwarden, 18-9-1987 V.l.n.r.: Pieter de Vries, Cees Boschma, Johanneke Liemburg, Dolph Kessler, en Michaël Zeeman body language Discussieleider Michaël Zeeman Discussie na afloop met onder meer de heer Van der Kleij (cultuurambtenaar Provincie), Hendrik ten Hoeve en Johan Lighthart. Ooit kreeg ik van Dolph Kessler een bijzondere video […]
Op 17 augustus 1987 pleegde, Rudolf Hess, een van de laatste Duitse Nazi’s die nog in leven was, zelfmoord in de Berlijnse Spandau-gevangenis. De voormalige plaatsvervanger van Adolf Hitler was ooit in Neurenberg tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld. Met zijn dood leek de Tweede Wereldoorlog nu voorgoed verleden tijd. Ook de Koude Oorlog liep inmiddels op zijn eind. […]
Midden jaren tachtig begon ik met schrijven. Eerst voor het tijdschrift BOUD, dat in 1984 was opgericht en waarbij ik in de redactie zat. Ik zat in die tijd in de redactie van het Friese architectuurtijdschrift Boud, architectuur en vormgeving in Friesland en ik begon te schrijven over architectuur en postmodernisme, maar dan op mijn eigen […]
Het is 8 april 1983. Mevrouw Faber neemt afscheid als lid van de BKR-commissie. Ze heeft daar zowat dertig jaar in gezeten, vanaf het begin eigenlijk. Er staan bloemetjes op tafel en even later worden er tompoezen gegeten. Ik kijk wat gespannen. Dit was ook een nieuwe omgeving voor mij, want het was de eerste […]
‘Im Dunkel, wo man es nicht sehen kann, und hinter den Bäumen lauert ,’es’-man fragt nicht was Es ist, was da lauert. Es ist ein ganz Unbestimmbares, es ist das Lauern selber: Die Zwischenräume zwischen dem Sichtbaren und das Dahinter, all dieses Ungreifbare ist niçht mehr geheur, und der Hintergrund selbst, vor dem sich die […]
Ik zie een wrede scène uit een oud verhaal.De schilder toont het beeld in gruwelijke taal.Het lijkt wel op een film in levendige kleuren.De kruisoprichting is hier echt aan het gebeurenGespierde mannen kreunen onder het gewicht.Je ziet de pezen spannen en pijn in het gezicht.De spijkers in zijn handen lijken het te houwen.Ze trekken hem […]
Zie: Website Psychiatrie en Filosofie, en: Website Uitgeverij Aspekt Bovengenoemde aankondiging staat sinds gisteren op de site van de Stichting Psychiatrie en Filosofie. ‘Boek, over rouw, melancholie en religie’. Dat laatste klopt niet helemaal. Mijn boek gaat niet zozeer over religie, als wel over het verdwijnen van religie en het verlangen naar transcendentie dat desalniettemin […]
Mijn vader op een Camping Municipal in Frankrijk, zomer 1962 ‘Elke wijze van doen wordt gecodificeerd, niemand durft zich te onttrekken aan het gedrag, dat de code behelst. Wie ziek wordt, lijdt aan de ziekte van het leerboek; wat daarbuiten gaat, is persoonlijk en bijgevolg onecht. Wie van zijn sterven een daad maakt, beweegt zich […]
Mijn ouders op een camping in Frankrijk, zomer 1962 ‘Het is een boeiend boek, mede door het ‘sleuteleffect’ over de toenmalige cultuur, en de snelle ontwikkelingen daarin en overal. Toen kwam ook de anti-conceptiepil. Dat leidt mij tot wat opmerkingen. Ik mis in het betoog van Huub verwijzingen naar de seksuele revolutie, die na de na-oorlogse […]
Pardon mijnheer, mag ik misschien even storen? Ach let u niet op die gorilla van een barkeeper naast mij; hij is ongevaarlijk en spreekt alleen Frans. Wat mijzelf betreft, ik ben Jean-Baptiste Clamous, ‘un élève pénitent’. Wat dat betekent, begrijpt u straks wel. Ik stam uit een goed en burgerlijk Frans gezin. Over mijn ouders […]
‘Beter een goede leraar dan een slecht hoogleraar’, zo wordt wel eens beweerd. Ik heb het voorrecht gehad om onderwezen te worden door leraren voor wie de overdracht van kennis en vaardigheden bij uitstek in het persoonlijk contact tussen leraar en leerling zijn beslag kon krijgen. Kom daar vandaag nog maar eens om. Tegenwoordig wordt […]
De geur, waarmee de kruik doordrenkt wordt als hij nieuw is, bewaart hij het langst.’ Wie zei dat ook al weer? Horatius? Marcus Aurelius? Ach wat doet het ertoe? De Romeinse auguren keken naar de vogels, hoe ze vlogen, waar ze vandaan kwamen en waarheen ze verdwenen aan de horizon. Als de adelaar verscheen was […]
Jaren geleden las ik het boek Samir (2007) van Arjan Erkel. Daarin beschrijft hij de geschiedenis van Samir A, die in 2006 werd veroordeeld voor 8 jaar gevangenisstraf vanwege het voorbereiden van terroristische acties. Arjan Erkel heeft in de gevangenis met Samir A. mogen spreken en ook zijn dagboeken gelezen. Samir A. heeft geprobeerd om […]
Onderstaande tekst is een licht bewerkte versie van een mail die ik van de week heb gestuurd aan mijn klasgenoten op het St.- Ignatiuscollege uit het schooljaar 1960-1961. Op 25 september a.s. zullen wij elkaar weer ontmoeten bij onze jaarlijkse reünie in Amsterdam. Bovenstaande foto’s zijn genomen bij de trap van het patershuis van het voormalige […]
‘Hitler dacht te strijden voor één land, maar hij streed voor alle, ook voor die welke hij aanviel en verachtte. Het hindert niet dat zijn ik het niet wist; zijn bloed, zijn wilskracht, wisten het. De wereld was haast gestorven aan het jodendom: het geloof van Jezus; wij leren haar de gewelddadigheden van het geloof […]
Ik had vannacht een bijzondere droom. Ik stond op een podium tegenover een zaal vol mensen die ik probeerde ergens van te overtuigen. Wat dat was, weet ik niet meer. Hoe ik ook aandrong, het lukte me niet. De groep ging gewoon zijn eigen gang. Deze mensen hadden mijn raadgevingen helemaal niet nodig. De zaal […]
‘Ik herinner mij De Cloet vooral als een eigenzinnige, onvoorspelbare leraar. Zoals er zoveel zonderlingen waren in dat lerarencorps van het IG. Mij mocht hij niet zo. Hij vond mij achterbaks. Op een keer liet ik aan Michel van Overbeek, die naast mij zat in de derde klas, een kauwgum-plaatje zien van Brigitte Bardot met […]
In de jaren zestig werden de als versleten ervaren godsdienstige opvattingen door theologen vertaald in termen die pasten in een eigentijds referentiekader. Voor dat ‘vertaalproject’ werden verschillende grammatica’s gehanteerd, al naar gelang de voorkeur van de desbetreffende theologen. Bij Paul Tillich en Rudolf Bultmann was deze grammatica een variant van het existentialisme geweest. Bij de radicale […]
Gisteren was het 15 jaar geleden dat Gerard Reve op 82-jarige leeftijd in een Belgisch verpleeghuis overleed. In die tijd mocht ik meewerken aan een driedelige documentaire die door Gryt van Duinen werd samengesteld voor Omrop Fryslân. ‘Meelezer’, zo werd ik genoemd in de aftiteling. Gryt had mij gevraagd om in de boeken van Reve passages […]
Dit is de foto die ik heb laten afdrukken op de achterflap van mijn boek Het virus van melancholie. Hij is vorig jaar genomen op het strand van Terschelling. Keurige foto, niets op aan te merken. Geheel volgens de richtlijnen van het schrijversportret, die ik beschreven heb ik in mijn blog Leek ik maar een […]
