Afgelopen zondag, op Eerste Paasdag, maakte ik een wandeling door de De Rivierenbuurt in Amsterdam. Ik moest daar zijn om familiaire redenen die hier verder niet terzake doen. Zo liep ik door de statige straten als de Rijnstraat, Kuinderstraat, de Hunzestraat, de Zomerdijkstraat en de Kinderdijkstraat… Ik zag de atelierwoningen in de Zomerdijkstraat, waar ooit Jan […]
Elk jaar weer luisteren mensen – gelovig of ongelovig – in de Goede Week diep ontroerd naar de Mattheus-Passion. Deze componist was meer dan wie ook diepgelovig. Steeds minder van de bewonderaars van Bach zijn nog gelovig, maar de muziek is er voor hen niet minder om. Sterker nog, ze beluisteren dit lijdensdrama liever in […]
‘Met zijn voorkeur voor de Griekse en Romeinse godenwereld zet hij zich af tegen de christelijke denkwereld. Hij pleit impliciet voor meer magische, prechirstelijk denk- en handelwijzen. Vestdijk is eerder een magiër dan een wetenschapper.’ In deze zin van Kees ’t Hart, op pagina 250 van de brievenroman De Toetssteen, die hij onlangs samen met […]
Misschien had ik dit alles iets subtieler moeten verwoorden. Soit. Maar ik ging er vanuit dat jij wel tegen een stootje zou kunnen. In het verleden heb ik vergelijkbare aanvaringen gehad met Wim Brands en Michaël Zeeman, beiden even beroemd als jij. Van die twee had ik ook gedacht dat ze wel tegen een stootje zouden […]
In zijn roman De keizer en de astroloog schetst Kees ’t Hart een beeld van de jonge Vestdijk als een geestelijk gestoorde die een ontmoeting heeft met Keizer Wilhelm II die van 1918 tot aan zijn dood in 1941 in Doorn verbleef, niet ver van de woning van Vestdijk. De ‘Vestdijk’, die in deze roman […]
Beste Kees, Met humor is het net zo gesteld als met smaak. Daar valt niet over te twisten, en dat zal ik dus ook niet gaan doen. Maar rancuneus, nee. Dat is het laatste wat ik voel ten aanzien van jouw erkenning en roem. Het gevoel dat mij bekroop bij het lezen van je boek […]
Al surfend op internet ontdekte ik dat er een speelfilm bestaat die Ghost Dance heet. Hij is in 1983 gemaakt door de Engelse regisseur Ken McMullen’s. De film had geen vastomlijnd scenario, maar volgde een non-lineaire, grotendeels geïmproviseerde verhaallijn, waarbij de hoofdrolspelers gevraagd werden om zichzelf te spelen. In feite gaat de film – zo […]
Boven mijn beeldscherm zit een camera zodat ik kan skypen en sinds de uitbraak van de coronacrisis ook digitaal kan vergaderen. Het is een wonderlijk fenomeen dat je gelijktijdig met ongeacht welke computer op de wereld kunt communiceren waarbij je eigen beeltenis op het scherm meebeweegt. Een telefoon is al een wonder, maar dit is […]
Geachte deelnemer aan de Van Helsdingenwedstrijd,Helaas moet ik u mededelen dat uw werk geen prijs heeft gewonnen bij de Van Helsdingenprijsvraag. Er waren deze ronde iets minder inzendingen dan gebruikelijk, namelijk 34, maar de gemiddelde kwaliteit was opnieuw hoger dan voorgaande jaren. Wij willen u allen bedanken voor de vele interessante, lezenswaardige en relevante inzendingen. […]
Verlos ons van de droom van wwwIk ben verloren, ik drijf op open zeeIk droom tien levens tegelijkIk waan mij in een levend lijkIn hel, extase, genot en pijnNee, erger nog, dat alles tegelijkVerlos ons van de valse schijnEen doorzonstulp in Alphen aan de RijnVerlos ons van de droom van wwwDe barensweeën van een nieuwe […]
‘Op een dag in het aangezicht van de doodse uitgestrektheid van de woestijn, welker paarse wolken zich trapsgewijs zover het zicht reikte verhieven naar woeste exotische horizonten, ver van de onpeilbare lege zee welker golven zich onophoudelijk glimlachend bewogen, omgeven door een woud, welks met leven geladen duisternis mij in zijn diepe plooien scheen te […]
De virtuele ruimte, een van de ruimtes die ten grondslag liggen aan de ruimte-tijd-cultuur van de andere moderne tijd, werpt op een nieuwe manier de vraag op naar de betekenis van de begrippen ‘ruimte’, ’tijd’, ‘zelf’ en het verband ertussen, want over de definitie daarvan oordelen niet meer alleen subjecten maar ook de nieuwe technologieën, […]
Twee jaar na het verschijnen van het boek van Margaret Wertheim, De hemelpoort van cyberspace, verscheen de bundel Filosofie in cyberspace (2002), waarin Jos de Mul dertien filosofische essays bijeenbracht over de invloed van de nieuwe technologieën op ons wereldbeeld. Ik heb het boek destijds gelezen, maar veel wijzer werd ik er niet van. Filosofie […]
Het woord ‘technoia’ is een neologisme dat binnen de nieuwe mediatheorieën is ontstaan ter aanduiding van een nieuw soort bewustzijn. Binnen die zienswijze zou je ook aan internet een soort bewustzijn kunnen toebedelen. De belangrijkste parallellen tussen het internet en met het menselijk bewustzijn zijn de interconnectiviteit van de communicatie, het ontbreken van een centrum, de […]
In ben een God in het diepst van mijn digitale gedachten. Mijn gedachten lopen in cirkels rond. Stel ik lijd aan paranoia. Ik creëer een waanwereld zonder dat ik daar erg in heb. Ik verbeeld mij dat er iemand is die mij mijn teksten dicteert. Een innerlijke stem die mij – als was ik in trance […]
Soms denk ik wel eens dat met de opkomst van de sociale media het verleden is opgehouden te bestaan. Dat wil zeggen, het verleden is geen verleden meer. De tijd verdwijnt niet maar keert telkens weer terug in het heden. Zelfs over 500 jaar, in het jaar 2521, is er niets van onze wereld verdwenen […]
Voor het verstaan van de terminologie van A. Roland Holst is het onderkennen van het mystiek karakter van zijn werk onontbeerlijk.(…) Karakteristiek voor de mystische geestesgesteldheid zijn de dramatische verbeeldingen waarin de grote universele symbolen spontaan uit het onbewuste omhoogkomen. Roland Holst heeft zich herhaaldelijk geïnspireerd op zulke beelden uit de diepste lagen van het […]
Dat schreef de dichter Roland Holst in 1937 in Een winter aan zee. Wat is poëzie anders dan een onzeker gissen aan de oever van een onstuimige en onoverzichtelijke zee. Roland Holst schrijf traadselachtige woorden. Het besef van dood, seksuele en mystieke eenwording en een verlangen naar de eeuwigheid komen samen in zijn poëzie. Mystieke liefde zonder […]
Dat schreef de dichter Roland Holst in zijn gedicht Een winteravondval. De afgelopen dagen heb ik doorgebracht in de omgeving waar de dichter deze woorden schreef, in de duinen en aan zee bij Bergen, waar we wandelden met Ed Bausch, die ons langs onvermoede paden leidde. Maar ook door het oude dorp, waar het standbeeld […]
Ethische Voetnoten bij Simon Vestdijk is een genuanceerde en doortimmerde analyse van de ethiek (en in feite de ironie) bij Vestdijk. Het zou aardig zijn – zo bedacht ik – deze analyse nog eens breder te trekken en Vestdijks ironie-begrip te vergelijken met dat van andere auteurs, zoals bijvoorbeeld Gerard Reve of Frans Kellendonk (Oprecht veinzen). Hoe komt […]
Nooit zal de mens iets te weten komen over de oorsprong van de religie en de diepgewortelde rituelen die daarmee samenhangen. Maar voor wat de hedendaagse situatie betreft kunnen we gevoegelijk aannemen dat ons sociaal gedrag niet zomaar out of the blue ontstaat door een individuele expressie van authentieke emotie. De mens is van begin af […]
‘Wat ze vaak deden was, volgens Albert Schweitzer, niet het verklaren van Jezus, maar het wegredeneren van storende, onduidelijke elementen in zijn biografie, die niet pasten bij eigentijdse gevoeligheden, met name (volgens Schweizer vanaf de vroegste bronnen) elementen die Jezus te Joods maakten, te primitief, te apocalyptisch, te moeilijk inpasbaar in de ‘rationele religie’, de […]
Een conclusie uit deze gegevens, als zouden erg veel of zelfs de meeste bekeerlingen in het rechts-katholieke kamp terecht zijn gekomen, lijkt voor de hand te liggen, maar kan toch maar heel voorzichtig om onder veel voorbehoud worden getrokken. Er waren immers ook anderen. Ik noem twee voorbeelden. De theoloog F.H. van de Pol is […]
‘In Nederland had ik alleen dat beroemde boek van de Vlaamse theoloog Edward Schillebeeckx gelezen: Jezus, het verhaal van een levende. Inmiddels ben ik in de Verenigde Staten zo’n duizend boeken verder, en ik begrijp ook wel dat die, zeg maar, simplistische aanpak van mij – van: dit kan! en: dat kan niet! – alles […]
Als ik terugkijk in mijn herinnering,zie ik het huis waar ik nog kind wasin een straat die tot aan de spoorbaan liep,vredig en stil alsof de wereld nog sliep.Familie Kolkman beneden, Dijkstra ernaast.De Vries, Van Herk en verderop stondhet huis van Roosnek, ze hing zich op in een strop.In het weiland ervoor hadden koeien gegraasd.Daar […]
Salvador Dali was gefascineerd door de wisseling van paradigma die de kwantummechanica teweeg heeft gebracht. Geïnspireerd door Heisenbergs onzekerheidsprincipe schreef hij in 1958 zijn Anti-Materie Manifest. Zelf zei hij hierover: “In de surrealistische periode wilde ik de iconografie van het innerlijk en het wonderbaarlijke in kaart brengen, geïnspireerd door mijn geestelijke vader Freud. Vandaag de […]
Dat schrijft Wouter Kusters in A Philosophy of Madness, de Engelse vertaling van zijn opus magnum Filosofie van de waanzin, die onlangs is verschenen. Het is vreemd om je eigen woorden geciteerd te zien door een ander, en helemaal als die woorden vervolgens in het Engels worden vertaald. Hoe kan het dat woorden iets anders […]
Wie door de poort in de kom van de terp aankomt wordt langzaam omhoog geleid langs diverse vensters om, aldus Reutelingsperger, “de prachtige wijsheid van het landschap te ervaren.” Een bezoek kan volgens hem zelfs een mystieke ervaring worden. Reutelingsperger vergelijkt het als katholiek met een statiegang in de kerk waarbij bezoekers eerst rechtsaf slaan […]
In de jaren zestig was er in Nederland sprake van een groeiend spanningsveld tussen de kerkelijke moraal en een voortschrijdend inzicht op terreinen als psychologie, psychiatrie en sociologie. De bemoeienis van katholieke wetenschappers met de geloofsleer en de moraal was een typisch Nederlands fenomeen, dat zich na de oorlog in steeds sterkere mate manifesteerde. In […]
Vroeger ‘lichtte’ God ons via zijn afgezanten in over de waarheid. Later toonde de waarheid van de natuur zich vanzelf, via elektromagnetische stralen en gammastralen en via licht- en geluidsgolven. De psychoot kent andere informatieve stralen. Net zoals zijn tekens en symbolen zijn ze onconventioneler dan die van ‘normale’ mensen en vallen ze meer op. […]
De ontkerkelijkte samenleving heeft zich losgemaakt van dat hemels perspectief, dat vooral zou uitnodigen tot formele deugdzaamheid. Tot hypocrisie dus. Of tot het hanteren van dubbele standaarden. Toch geldt het leven op aarde als zaligmaker. Het leven is niet langer het voorportaal van de hemel, maar een doel op zichzelf. Het devies memento mori (‘gedenk […]
‘De taal van de waanzin is niets meer of minder dan het waar maken van de taal. Onze woorden beginnen de ander te raken en daar ligt het gevaar van de waanzin: zij spreekt de waarheid. Een gevaar, het enige gevaar van de waanzin is een gewelddadige de normalisering van triviale woorden en werelden van […]
De generatie die de moed had getroond zich van God te ontdoen, staat en kerk omver te werpen, bleef onderdanig aan de Wetenschap. Maar binnen de wetenschap waar vrijheid zou moeten heersen was het geloof in het gezag of anders: ‘een kopje kleiner’. Deze woorden uit het boek Antibarbarus van August Strindberg citeert Paul Feyerabend […]
Er bestaan sofismen die oneindig veel treffender en geladener zijn dan de meest onbetwistbare waarheden: ze te herroepen omdat het sofismen zijn is zowel kleinzielig als zonder belang. Indien het al sofismen waren, dan heb ik tenminste daaraan te danken dat ik in staat was mijzelf en degeen die van heel ver van mij tegemoet […]
Het vluchtige bewustzijn, dat eigen is aan de grote stad, is pas in de late negentiende eeuw ontstaan. In het Parijs van de grote boulevards ontstond de moderne stedeling, de flaneur, de mens die ziet en gezien wil worden in de vluchtige ontmoetingen van de blik met een bewustzijn dat aanwezig is en tegelijk ook […]
‘En het gebeurde, als zij voortgingen, gaande en sprekende, ziet, zo was er een vurige wagen met vurige paarden, die tussen hen beiden scheiding maakten. Alzo voer Elia met een onweder ten hemel.’ Dat is nog eens taal waarvoor je capituleert. Bijbelse taal die grenst aan de wartaal, maar die voor iedereen verstaanbaar is. Het […]
