‘Het lichaam is binnen een dergelijk strafrecht gevangen in een systeem van ontzegging en dwang, van verplichtingen en verboden. Fysiek lijden en lichamelijke pijn zijn niet langer de belangrijkste elementen van de straf. De bestraffing is veranderd van een kunst van ondraaglijke pijnen in een economie van opgeschorte rechten. Indien de justitie het nog nodig […]
‘Laten we ons het volgende voorstellen: in een kelderwoning die uit twee stampvolle kamers bestaat, woont een arbeidersfamilie ( … ) Onder de vijf kinderen is een jongen van, laten we zeggen, drie jaar oud. Op deze leeftijd wordt een kind zich bewust van zijn indrukken. Bij begaafde mensen zijn zelfs nog op bejaarde leeftijd […]
‘Volgens een uitspraak van Baudelaire is het de truc van de duivel om ons wijs te maken dat hij niet bestaat. Dat dateert dan uit de zo beschaafde burgerlijke 19de eeuw. In de vorige eeuw werd het zijn tactiek als grote emancipator van de massa op te treden en Onze Lieve Heer voor te zijn.’ […]
“Klaarblijkelijk wordt er ook nog steeds, vanuit een bepaalde belanghebbende hoek, veel moeite gedaan om dwaalsporen en rookgordijnen te genereren teneinde de Protocollen voor eens en voor altijd naar het rijk der fabelen te verwijzen.” Aldus een van de passages uit het omstreden boek Hitlers diamanten dat onlangs door uitgeverij Aspekt uit de handel is genomen. […]
De fotograaf Helmut Newton (1920-2004) had een fascinatie voor het ideale naakte lichaam. Zijn foto’s roepen herinneringen op aan de nazi-esthetiek. Leni Riefenstahl was een inspiratiebron voor hem. De nazi-esthetiek is ook terug te vinden bij een hedendaags kunstenaars als Vanessa Beecroft in haar kritiek op de manipulatie van het vrouwbeeld in media en de […]
Er is een beroemde foto van Man Ray, Erotic-veiled, die een naakte, blanke vrouw te zien geeft achter het wiel van een grote etspers. De blanke huid van arm en handpalm draagt nadrukkelijk de sporen van gitzwarte drukinkt. De foto maakt de erotische huivering voor het vreemde van een zwart gekleurde huid als geen andere […]
Dankzij een kapper, die mij er ooit op wees dat de scheve haarinplant in mijn nek zijn oorzaak vindt in een ongewoon excentrische kruin, ken ik mijn achterhoofd haast beter dan mijn eigen gezicht. Ik weet dan ook vrijwel zeker dat ik mijzelf herken op een foto die ik onlangs aantrof in een boekje. Het […]
Dit zijn mijn ouders. Christina Hendrika Maria Sanders (1905-1989) en Durk Manus Mous (1897-1966). De foto is begin jaren dertig genomen. Ik heb geprobeerd na te gaan waar ze hier staan of oversteken. Het moet een benzinestation ergens in Voorburg zijn geweest, aan de rand van Den Haag waar ze toen woonden. Er staan auto’s, […]
De spectaculaire samenleving ‘Debord kritiseert de huidige maatschappij, maar levert geen enkele bijdrage tot een oplossing. In korte kernachtige uitspraken geeft hij een duidelijke analyse van de huidige stand van zaken van het materialisme en toont aan dat het proportioneel is toegenomen in vergelijking met de toestand ten tijde van Bergson.’ Met deze zin aan […]
Der weg aus dem Chaos Onlangs las ik een prachtig boek. Het is de dissertatie van Hestia Bavelaar over de Kroniek van Kunst en Kultuur. Dit bijna vergeten periodiek, dat van 1935 tot 1965 is verschenen, biedt een fraai panorama van het intellectuele klimaat en het denken over cultuur en beeldende kunst in Nederland voor […]
Toynbee en de ‘homo ludens’ In het overzicht van ‘geraadpleegde werken’, waarmee het boek Natuur uitschakelen, natuur inschakelen van Louis G. Le Roy besluit, staat het boek Een studie der geschiedenis’ van Arnold J. Toynbee wat eenzaam vermeld in een lange reeks van boeken op het terrein van biologie, plantkunde, ecologie en tuinarchitectuur. Wellicht geeft deze […]
Over tijd en tegencultuur bij Louis G. Le Roy Het begrip ‘tegencultuur’ komt bij Le Roy voor het eerst naar voren in zijn in 1973 verschenen boek Natuur uitschakelen, natuur inschakelen. Voor een goed begrip van wat Le Roy destijds met deze term ‘tegencultuur’’ bedoelde, is het misschien goed te beginnen met een wat lang […]
‘Geluk is een vreemd bezit. Wie het zoekt, vindt het niet, maar wie het niet zoekt, die heeft het. Wie dichtbij is, heeft geen toe gang, wie dwaalt, loopt vrij naar binnen. Wie het (eenmaal ge vonden) geluk wil genieten, ontdekt een leegte, de argeloze houdt het vast. Onze trouw beantwoordt het geluk met ontrouw, het komt […]
“Geachte toehoorders. Ik zit soms zwaar te denken over zonnen, zielen, hemelrijk. En eveneens verbijstert mij de uitslag Ajax-Elinkwijk. Waar ik mee wil zeggen, beste vrienden, dat ik mij helaas schuldig maak aan een menselijk euvel, de tweeslachtigheid. Is de tweeslachtigheid een onoverkomelijk euvel? Nee, wij mogen dit euvel zien als een vlucht-euvel, een vlucht-euvel […]
Met mijn vier zussen Mariet, Trees, Lucie en Cornelie, voor mijn ouderlijk huis aan de Johannes van der Waalsstraat 33 in Amsterdam, zomer 1954. ‘In het hoofdstuk over de herinnering van zijn in 1953 ver schenen dagboekfragmenten beschrijft Jean Cocteau wat hem overkwam toen hij als volwassene de straat inliep, waar zich een goed deel van […]
‘Gods troon is nog ongeschokt. Zijn wereld gaat haar gang maar. Af en toe glimlacht God even om de gewichtige heeren, die denken dat ze heel wat beteekenen. Nieuwe Titaantjes zijn al weer bezig kleine rotsblokken op te stapelen om ‘m van z’n verhevenheid te storten en dan de wereld eens naar hun zin in […]
Bovenstaande foto heb ik zelf genomen in januari 1965. Vijftig jaar geleden dus. Het was oorspronkelijk een kleurendia. Agfa, want dat merk filmrolletje kocht ik altijd, 21 DIN, 100 ASA. Onlangs heb ik de dia omgezet in een digitale versie middels een ingenieus apparaatje dat ik gekocht heb de Aldi. Wat je ziet zijn […]
Dichters maken dankbaar gebruik van namen van steden of straten die als amalgaam van klank en betekenis naar meer verwijzen dan de werkelijkheid alleen. What’s in a name? Het is niet de naam van een stad die poëzie oproept, maar de poëzie die de plaatsnaam wakker schudt. De poëzie ligt niet op straat, maar slaapt in een register van plaatsnamen. Hilversum, dat door […]
In het najaar verschijnt bij Uitgeverij Aspekt: Het virus van de melancholieRouw in tijden van corona Wat heeft de dood van God betekend voor de rouw? Een verlangen naar transcendentie kan dan blijven bestaan. Niet alleen het verdwijnen van het christendom, maar ook de opkomst van de publieke religie heeft het rouwen veranderd. Zo ontstonden […]
Sies Bleeker, Geertje van Oudheusden, Jelle Breuker, Rik Vos, Thom Mercuur, Jaap Castelein, Geert Schaap, Luciano Harms, Sikke Doele, Harmen Abma, Ruloff Manuputty, Antonia Talamini, Hannah Ludwig, Anita Andriesen, Wim Bors, Jan Murk de Vries, Michaël Zeeman, Louis Le Roy, Koos van der Sloot…. …20 passanten in mijn leven, ze passeerden in de afgelopen weken […]
Op 24 februari 2018 stond ik bij het graf van Trinus Riemersma op het kerkhof van Wyns. Naast dat graf werd die dag de kunstenaar Koos van der Sloot ter aarde besteld. Koos heb ik leren kennen in 2009 toen ik zijn debuut-tentoonstelling mocht openen. Het was lang geleden dat ik een echte Friese begrafenis […]
In de jaren zestig waaide er nieuwe wind door Europa en ook de kunst werd bevangen door een nieuw élan. De nieuwe ideeën kwamen overal naar voren en bereikten ook Friesland. Juist de relatieve afzondering van deze regio was een reden voor kunstenaars van elders om in de ‘tabula rasa’ van het verre Friesland neer te […]
Louis Le Roy (1924-2012) leerde ik kennen in 1998. Ik had hem uitgenodigd deel te nemen aan een kunstproject dat hij samen met zijn oud-leerling John Körmeling zou uitvoeren. Dat project liep uit op een fiasco. Op zondag 2 juli 2000 werd ik door Le Roy gebeld. Of ik de volgende dag om 9 uur […]
Het bericht van de dood van Michaël Zeeman kwam in juli 2009 niet geheel onverwacht. In de weken daarvoor deden berichten de ronde dat bij hem een hersentumor geconstateerd was. Zeeman hoorde bij Leeuwarden, zeker in de jaren tachtig. Hij was toen nog slechts een twintiger, maar toch had hij alle hoge heren van deze […]
Jan Murk de Vries in zijn atelier, 1989 Lang geleden, toen ik eens bij hem op bezoek was in Firdgum, vertelde Jan Murk mij dat hij ooit zijn eigen hond had zien sterven. Het was een dramatisch gebeuren geweest, waar hij zeer van onder de indruk was geraakt. De hond blies niet zomaar zijn laatste […]
Op 25 november 2010 overleed Wim Bors (1939- 2010). Wim was een excentriek, warmbloedig, impulsief en bijzonder mens. En hij was ook nog kunstenaar en niet te vergeten de initiatiefnemer en organisator van het eerste videofestival in Friesland, dat in 1995 in Leeuwarden van start ging en onder zijn leiding in de jaren daarop zou […]
De Friese gedeputeerde Anita Andriesen leed aan borstkanker. Dat werd geconstateerd toen zij gedeputeerde was. Aanvankelijk leek zij hiervan te genezen. Maar op 22 oktober 2007 werden bij haar nieuwe uitzaaiingen geconstateerd, nu in de lever en mogelijk ook op de heup. Het was goed te behandelen, zo bleek aanvankelijk. Zij zou hiervoor wel chemotherapie […]
Nee joh, gekkie. Ik geef ze gewoon weg aan Gerlsma-afficionado’s.Kusje,Hannah Zo luidt het laatste mailtje van Hannah Ludwig dat ik in mijn mailbox kan terugvinden. Het dateert alweer van ruim negen jaar geleden. Ik had ontdekt dat de catalogus van Abe Gerlsma uit 1986, waarin Hannah en ik een tekst hadden geschreven, antiquarisch inmiddels 30 […]
Antonia Talamini kende ik al sinds eind jaren zeventig, toen zij de Academie Vredeman de Vries verliet, waar Maunuputty haar tot zijn meest begaafde student had bestempeld. En inderdaad, Antonia had veel talenten en die heeft ze ook allemaal benut in haar bewogen leven. Voor haar eindexamen had ze een openbaar toilet ontworpen in de […]
Deze prachtige foto is de trouwfoto van Erika Göttgens en Ruloff Manuputty uit 1965. Hij staat in het boek van Elly Koen: Ogenschijnlijke verschillen, Ruloff S.A. Manuputty, een Moluks schilder in Nederland. In Friesland is Manuputty vooral bekend als de voormalige directeur van de kunstacademie Vredeman de Vries. Zijn werk als kunstenaar was lange tijd minder […]
De dood bestaat niet in de natuur, zo las ik laatst. De natuur kent slechts een voortdurende herschikking van atomen. Hoe komt het dan, dat ik altijd weer aan de doden moet denken, aan vrienden en bekenden die mij zijn voorgegaan op dit vreemde pad op weg naar de dood? Volgens de romantische dichters zou […]
Op 29 juni 2002 overleed Sikke Doele. Toen ik het hoorde was ik met een bus vol Friese kunstenaars op weg naar de Documenta in Kassel. Later dat dat jaar, in november, werd er een herdenkingsbijeenkomst georganiseerd in Schouwburg De Harmonie. Gisteren vond ik een van mijn ladekasten de tekst terug van het verhaal dat […]
In juli 2016 hoorde ik dat Geert Schaap was overleden. In de jaren tachtig heb ik veel met hem samengewerkt, eerst in Project 1984 en later in Procedure X11. Van 1989 tot 1991 was Geert voorzitter van de sectie beeldende kunst en architectuur van de Fryske Kultuerried, waar ik als stafmedewerker het secretariaat van voerde. […]
Jaap Castelein (1945-2001) was jaren lang ‘de spin in het web’ van culturele leven in Friesland, zeker op terrein van de podiumkunsten. Ik leerde Jaap kennen in 1977, toen ik bij de Fryske Kultuerried werd aangenomen als stafmedewerker beeldende kunst. Hij was daar toen adjunct-directeur. Voor het Frysk Festival, dat in 1978 op zijn initiatief […]
In december 2016 overleed Rik Vos. Ik las het op internet toen ik in de trein zat. Ik staarde uit het raam naar het voorbijrazende landschap en mijn gedachten dwaalden af naar de zomer van 1994. We gingen varen op het Sneekermeer. Rik Vos, destijds directeur van het Fries Museum, had dat bedacht. Gerriet Postma […]
Jelle kende ik al uit de tijd dat hij op het provinciehuis beleidsmedewerker voor beeldende kunst was. Dat in de roerige regeerperiode van cultuurgedeputeerde Johanneke Liemburg aan het eind van de jaren tachtig en het begin van de jaren negentig. Ook toen konden we het altijd goed met elkaar vinden. Jelle was niet een ambtenaar […]
In oktober 2008 overleed Geertje van Oudheusden. Ze werd 65 jaar. Geertje was al geruime tijd ziek. Ze had kanker. Toen ik een paar maanden daarvoor voor het laatst bij haar op bezoek was, zei ze dat ook meteen toen ik binnenkwam: ‘Je weet toch dat ik kanker heb?’ Ik begreep toen al, dat het […]
Sies Bleeker in 2012, in het Provinciehuis in Leeuwarden Sies Bleeker was een trouw volger van mijn weblog. De laatste jaren van zijn leven was hij zelf ook behoorlijk actief op internet. Sinds 9 augustus 2013 waren wij ‘vrienden’ op Facebook. Toen ik zijn verzoek daartoe bevestigd had, mailde Sies meteen terug: ‘Zeg Huub. We […]
Spandoek van boze buurtbewoners van de nieuwbouwwijk Bornermeer in Birdaard, 28 juni 2002. Nieuwbouwwijk Bornermeer in Birdaard. Achttien jaar geleden stond hier een blokkade van mensen met spandoeken. Ze waren woedend, omdat Peter Karstkarel en ik met onze ‘gruwelijke bustocht’ ook deze wijk van Birdaard aandeden. Achteraf bezien valt het me ook wel weer mee. […]
Staand v.l.n.r.: Freark van der Wal, Jessie van Konigsveld, Ramon van de Werken, Anne Feddema, Fons Hoiting en Hans Selie. Zittend v.l.n.r.: Jan Roos en Catrienus Spinder. Leeuwarden, 1993. In 1992 exposeerden een groep kunstenaars uit Litouwen op verschillende plaatsen in Friesland op uitnodiging van de stichting Balticum Trajectum van Arina van Dijk. Het jaar […]