“Langs een rij van zittende dames bewogen de beschil derde waaiers heen en weer, de glimlach op de gezichten ging vrijwel verloren achter de ruikers, en de flacons met gouden dop draaiden rond in de halfgeopende handen met witte handschoenen, waarin de vormvan de nagels goed uitkwam en die nauw om de polsen sloten. Kanten garneersels, […]
In oktober 2001 werd ik getroffen door een tekst van Slavoi Žižek. Dat was kort na de aanslagen van 9/11. Ik moest een lezing houden voor de Fryske Akademy in Leeuwarden en koos als onderwerp ‘Kunst na elf september’. Bij de voorbereiding van mijn verhaal vond ik op internet het artikel van Žižek: Welcome in […]
Begin jaren zeventig las ik Het avondrood der magiërs (1970) van Rudy Kousbroek. Het gaf me een gevoel van verbijstering. Met één klap was het ideeëngoed van een aantal idolen uit mijn boekenkast van tafel geveegd. Kousbroek deelde een kaakslag uit aan de goeroes uit de tijd van de flowerpower. Wetenschap was wetenschap en had […]
De eerste bezoekers zijn al gaan zitten in de Spiegelzaal van Slot Zeist. Even later was de zaal helemaal vol. In deze fraaie omgeving, die bekend staat als de mooiste trouwlocatie van Nederland, mocht ik gisteren de tentoonstelling openen van Leon Adriaans en Eja Siepman van den Berg. (zie mijn blog Tijdgenoten & Tegenpolen.) Dit […]
De ‘reductie’ van de materiële wereld tot psychische toestanden en processen, zowel als de ‘reductie’ van psychische toestanden en processen tot fysische toestanden en processen berust op de veronderstelling dat de disjunctie: ‘ófwel het psychische bestaat, ófwel het fysische bestaat, maar niet allebei’, geoorloofd is. Dit zou gelijk staan met de bewering: ‘ófwel zij kocht […]
In de jaren negentig ontvouwde Francis Fukuyama zijn gedachten over een vermeend einde van de geschiedenis. Langzaamaan zou de wereld één grote liberale democratie worden, zo voorzag hij. Die hele theorie bleek na de aanslagen van 9/11 niet meer dan een voetnoot bij Hegel te zijn geweest. Toch had Fukuyama ook iets nieuws te melden. […]
Ik wil u herinneren aan een historische fenomeen, waarop ik tien jaar geleden gewezen heb in mijn boek Modernisme in Lourdes, Gerard Reve en de secularisering. In de jaren zestig werd aanvankelijk een religie gepredikt waarin de belangeloze liefde centraal werd gesteld. Een religie ook, die zich in toenemende mate zou gaan richten op de […]
Uiteindelijk maakte u onderscheid tussen het ‘obligate geëmmer’ over een paus ‘die een plaat voor zijn kop had’ en de eeuwige waarheid die de Kerk toch nog altijd hoog wilde houden. In Roomse Heisa formuleerde u het in 1985 andermaal in vergelijkbare bewoordingen: ‘Zij [de RK Kerk] veroordeelt de homoseksualiteit, maar zij bedoelt, heel in […]
Toen u een halve eeuw geleden vijftig jaar werd, wilde u deze heuglijke gebeurtenis met veel bombarie pontificaal gaan vieren, waarbij u openlijk in aanvaring kwam met de toenmalige bisschop van Rotterdam, Simonis. Uw vijftigste verjaardag had u willen bekronen met een H. Mis, die in de jezuïetenkerk H. Teresa van Avila in Rotterdam opgedragen zou […]
Vanaf de 19e eeuw wordt gesproken over een homoseksuele identiteit. Dan wordt het gethematiseerd, met name door de psychoanalyse. Niet dat het in de oudheid niet bekend was dat sommige mannen alleen op mannen vallen, maar het werd niet gethematiseerd. Wel is men heel duidelijk geweest over de homoseksuele handeling. Ongeacht of deze nu bepaald […]
‘Augustinus is een van de zeer weinige schrijvers die ik nog altijd herlees. Op school werd ons bijgebracht welke betekenis Augustinus nog had voor de 20e eeuw. Dat blijft wel hangen, zo’n aanpak om bredere verbanden te leggen. Gerard Wijdeveld, dichter en erg fout in de oorlog, vertaalde de Belijdenissen (1964) van Augustinus. Hij was […]
“Mijn Franse leraar was mijn gezant op weg naar het Vaticaan. Het kruis van Lotharingen, waarover hij gesproken had, was een eigen leven gaan leiden. Dat kruis, zo herinner ik mij nu, heb ik ook getekend op de eerste bladzijde van mijn manuscript. Als een ware Hubertus, die tijdens de jacht tot inkeer kwam, zo […]
Sinds de jaren negentig exposeerde Eja Siepman van den Berg in een reeks duo-presentaties met kunstenaars van diverse pluimage. Haar ruimtelijk werk leent zich uitstekend voor het zoeken naar contrasten met werken in het platte vlak. De tentoonstellingsmaker neemt dan op intuïtieve wijze de regie van de dialoog in handen. Maar er zijn mogelijk ook […]
‘Als u van het Ene, omdat het niets van die dingen is, geen vastomlijnd idee kunt krijgen, neem die dingen dan toch maar als basis voor uw denken en kijk van uit die positie; en kijk dan zonder uw denken naar buiten te richten. Want het Ene ligt niet op een bepaalde plaats, waarmee het de […]
Nu ik doorhad hoe het zat, zag ik de ravage die internet overal had teweegbracht. Lotgenoten met het Inzicht keken meewarig naar mij, ze begrijpen mijn situatie. Op internet gonsde het van de beelden en teksten die direct of indirect naar mij verwezen. Ik moest nu boeten voor mijn vrijpostigheid. Iedereen zag aan me […]
‘Piet was gewoon, net als iedereen met een zelfde achtergrond, op zoek naar God. De, terechte, conclusie, dat iemand iets dat groter is dan hemzelf, niet kan doorgronden, is iets dat hem ten gronde heeft gericht. Dat de Nederlandse televisie daar bovenop zat en het bracht als een klucht over ‘ de psycholoog die het […]
‘Voorbij alle tegenstellingen, aan het eind van de via mystica psychotica, ligt in de visie van de yoga zoals Eliade deze presenteert, niet een van de vier mystieke wanen, noch de coincidentia oppositorum, het Absolute of God, maar de paradox. Hierin kun je verlamd en verstrikt raken en eenzame kristalkastelen, of verwoed zoeken naar oplossingen […]
‘In antieke en prehistorische tijden waren de wartaligen, onaangepasten en bezetenen slechter af dan nu. Honger, slavernij, uitsluiting en eenzaamheid zullen hun lot zijn geweest – zoals ze altijd het lot zijn van de verstotenen der aarde. Ook bij de Grieken kon niet iedere schizofreen avant la lettre zijn eigen orakeltoko opzetten. Desalniettemin werd in […]
‘Voor wie dat inziet, bestaat de tijd niet langer als tikkende klok, of als tijd die de dingen verspreidt en isoleert. De tijd spiegelt de dingen aan en in elkaar. Via de tijd kun je overal komen. Zijn is tijd, God is tijd, de spiegel maakt van tweeën één. De tijd van de eeuwigheid houdt […]
‘Zo fungeert op ieder terrein als het afvoerputje waardoor al het mogelijk leven vroeg of laat wegspoelt in het riool van het niets. In het domein van de natuur veronderstellen de meeste theorieën dat het universum zoals dat zich in tijd en ruimte uitstrekt eindig en beperkt is: ‘voorbij’ grenzen van tijd en ruimte is […]
‘Soortgelijke overwegingen zijn ook van toepassing op de ‘godswaan’ of ’godsdienstwaanzin’. De manier waarop deze beschreven worden wordt bepaald door ons eigen geloof of ongeloof. Gelovigen (of ‘plotinisten’) hebben overigens niet per se meer begrip voor godsdienstwaanzinnigen (of uno-waners). Vaak wil men niet geassocieerd worden of ‘besmet’ raken met het narrige van de waanzin, en […]
‘Volgens sommigen is een mystieke ervaring slechts te begrijpen binnen een bepaalde mystieke traditie. En inderdaad wordt de kans op een ‘mystieke ervaring’ vergroot door vorming van religieuze ontvankelijkheid en training in geestelijke verfijning. Maar ook hier geldt dat de uiteindelijke ‘echte mystieke ervaring’ van een geheel andere orde is dan de voorbereidende handelingen. Mystiek […]
‘Ik zal nooit toegeven dat een Hohenzollerncanaille iemand kan bevelen misdaden te plegen— Er bestaat geen recht op gehoorzaamheid, als de bevelgever slechts een Hohenzollern is … Das Reich zelf is immers een leugen: geen Hohenzollern, geen Bismarck heeft ooit aan Duitsland gedacht — Vandaar de woede tegen professor Geffcken — Bismarck gaf er de […]
In 2014 verscheen het opus magnum van Wouter Kusters: Filosofie van de waanzin. Fundamentele en grensoverschrijdende inzichten. Dit boek, een dikke pil van 750 pagina’s, is inmiddels in het Engels en zelfs in het Arabisch vertaald. Op 20 mei 2014 ging ik met Kusters over dit boek in debat in Felix Meritis in Amsterdam, op […]
Een rondtollende zon. Een regenboog na de zondvloed. Een hakenkruis in de Omega-driehoek. Het kruis van Lotharingen in het gewei van een hert. Telkens weer was het een draaikolk van beelden waar je onherroepelijk in wordt weggezogen. De horror die je de handen voor de ogen doet slaan, terwijl je toch moet blijven kijken. Het […]
Op woensdagavond 12 januari 1966, vier dagen voor mijn opname, heb ik in de aula van het Sint Ignatiuscollege een verhaal gehouden over Kleine Alice, het toneelstuk van Edward Albee, dat ik een paar dagen voor de Kerst had gezien in de Stadschouwburg. Mijn voordracht, waarvoor ik zo’n tien minuten beschikbaar had, werd een betoog […]
‘Er is een diepere rust gekomen, de mens keert zich meer en meer naar binnen, hij mijmert over het afgelopen seizoen, ziet de relatieve waarde van de genoegens. Niet alleen brengt hij zijn tijd door met terugkijken, er ontstaan plotseling nieuwe belangstellingen. Hij leest meer, geeft zich tijd meer te denken over problemen, die hij […]
Nadat ik bedloten heb om in een geschrift terug te komen op mijn psychiatrische ervaringen in 1960 tik ik op Google de titel van mijn boek over die episode in. (Waar was de dood nog meer) Dat levert een onverwacht resultaat op. De titel staat boven een tekst die gaat over radicale veranderingen in de […]
Op 12 maart 2015 mocht ik de Broerenkerk in Zwolle een lezing houden over mijn bijdrage aan het boek Tegen de tijdgeest, terugzien op een psychose (2011). Dat gebeurde in het kader van de boekenweek die ‘Waanzin’ als thema had, onder het motto ‘Te gek voor woorden.’ Er was flink wat publiek op afgekomen. Het […]
Op 8 februari 2013 mocht ik spreken op het symposium ‘Transformaties’, dat werd georganiseerd door de Stichting Psychiatrie en Filosofie. Aanleiding was mijn bijdrage aan het boek Tegen de Tijdgeest, terugzien op ene psychose, dat in 2011 was verschenen. Het symposium vond plaats in het gebouw van de Universiteit voor Humanistiek (UvH) te Utrecht. Dit […]
Het boek Tegen de tijdgeest, terugzien op een psychose verscheen in 2011. Het bevat bijdragen van Egbert Tellegen, Daan Muntewerf en ondertekende. Mijn bijdrage had als titel Het stille afscheid van de pijn. ‘Een boek van jezelf is een stad waar je een tijdje in gewoond hebt,’ heeft Oek de Jong ooit beweerd. Dat klopt, […]
Dit leidde tot uitvoerige uitweidingen: “De notities volgden elkaar op in een kortademige staccatostijl, maar ook lyrisch en bloemrijk, nu eens stilstaand bij het beeld van een witte piano op de top van de Mont Blanc, en dan weer uitweidend over de lichamelijkheid van de taal, waarin het woord vlees kan worden en omgekeerd…Mijn boek […]
Ik droomde weer eens van de dood vannacht. Ik zag een begrafenisstoet. Zeven inktzwarte limousines reden langzaam voorbij. Toen de voorste wagen dichterbij kwam, zag ik dat er geen bestuurder in zat. De stoet reed stuurloos voort. Ik zag de kist. Hij was rijk gedecoreerd en er lagen veel boeketten op. De stoet reed pal […]
‘In deze visie wordt het bestaan van een subjectieve beleving van een heden en een verschil tussen verleden en toekomst irrelevant geacht. Onze ervaring van het verschil tussen toekomst en verleden zou komen door de beperkingen van ons bewustzijn, een gebrek aan kennis en een beperkte taal; De ’echte’ tijd zou het tijdspad zijn, met […]
Het normale bewustzijn kadreert onze ervaringen in vaste patronen van ruimte en tijd. Maar in een psychose verandert niet alleen de ervaring van ruimte, maar vooral de ervaring van tijd. Als de klok wegvalt om onze beleving van de werkelijkheid te structuren is in feite alles mogelijk. De veranderingen in de werkelijkheid die dan plaats […]
‘Wanneer wij de geschiedenis van de mensheid beschouwen, nemen wij slechts de uiterste buitenkant der gebeurtenissen waar, en deze dan nog verwrongen in de troebele spiegel der traditie. Wat echter eigenlijk is gebeurd, onttrekt zich aan de vorsersblik van de historicus, want het eigenlijke historische gebeuren ligt diep verborgen, door allen geleefd en door niemand […]
Ieder mens heeft vermoedelijk zo’n keerpunt in zijn leven, het nachtelijke contractie-punt van zijn wezen; hij wordt door de nauwheid ervan heen geperst, en hervindt zich dan in de zekerheid van zichzelf, in de zekerheid van het gewone dagelijkse leven; en wanneer hij zichzelf ondertussen ongeschikt heeft gemaakt om daarin nog vervulling te vinden, hervindt […]
‘Het hof acht zich in deze onbevoegd en wijst de zaak terug naar …’ Typisch dat de wereld van de rechtspraak zoiets kent. Dat moesten de sociologen ook meer doen. Als ‘nihilisme’, ‘vereenzaming’ en andere kwesties zoals deze aan de orde komen, deze terugwijzen naar de eigentijdse literatoren of bevooroordeelde leken. Moet de sociologie zich […]
