Aan het idee van Socrates dat niemand welbewust het kwaad begaat, voegde Plato toe dat bepaalde mensen geen morele grenzen voor hun eigen daden erkennen. Bij Plato zijn absolute heersers daarvan het duidelijkste voorbeeld. Dictators denken dat zij niet gebonden zijn aan de moraal, omdat alleen hun macht bepaalt waar de grenzen van hun daden […]
De laatste dagen was ik ’s avonds helemaal ondergedompeld in de Netflix-serie Atlantic. Het gaat over een waargebeurd verhaal over de journalist Varian Fry en zijn vrienden, die in 1940 en ’41, in een villa vlakbij Marseille honderden kunstenaars, schrijvers en intellectuelen verborgen hielden, onder wie Walter Benjamin, Hannah Arendt, Max Ernst, André Breton, Marc […]
Nederland was in mei 1940 niet zo nietsvermoedend ten aanzien van de mogelijkheid van een toekomstige oorlog en de gevaren daarvan als eerder wel beweerd is. Maar defensie is politiek en het Nederlandse defensiebeleid derhalve ten prooi aan de politieke wanen van het moment. Tot 1935 werd er in de defensiecapaciteit van het land nauwelijks […]
Volgens Freud bestaat het kernproces van de psychose hierin dat die libidineuze bezetting wordt opgeheven en dat de libido als gevolg hiervan neerslaat in het ik. Kennelijk zitten wij met een soort van ‘zuignapjes van de lust’ vastgeklonken aan de voorstellingen die wij ‘werkelijkheid’ noemen. Volgens Jacques Lacan (1901-1981) bemiddelt de taal in het vasthechten […]
Wie is er bang voor vernietiging? Misschien is het geen toeval dat het schilderij Who’s is afraid of red yellow and blue III van Barnett Newman aanleiding gaf tot een poging tot vernietiging. Het was een terreuraanslagen op een kunstwerk die zelf de sporen van de terreur in zich droegen, sporen die teruggaan op de […]
Waar komt het kwaad in de wereld vandaan? Al met al is het hoogst onwaarschijnlijk dat er zoiets onnatuurlijks als een ‘crimineel gen’ bestaat. Het erfelijk materiaal van mensen is voor 99,7 tot 99,9 procent identiek. Wel kunnen er mogelijk mutaties optreden in een bepaald gen, waardoor er stofwisselingsziekten ontstaan die van invloed zijn op […]
‘Als niets waar is en alles slechts als een verhaal wordt opgevat, dan hoef je alleen maar een nieuw dominant verhaal te creëren om de huidige politieke orde te ondermijnen.’ Dat beweert Susan Neiman in haar boek Verzet en rede in tijden van nepnieuws (2017). Postmodernisme en neoliberalisme lijken elkaar goed te vinden in een […]
Speaking days after the death of the Russian opposition leader Alexei Navalny, Trump hinted at a self-comparison by adding: “I stand before you today not only as your past and hopefully future president but as a proud political dissident. I am a dissident.” The crowd whooped and applauded. Trump noted that he had been indicted […]
‘Het gezond verstand, dat getraind is in utilitair denken, is hulpeloos tegenover dit ideologische superverstand, aangezien totalitaire regimes een functionerende wereld van onzin installeren. De ideologische minachting voor de feitelijkheid bevatte nog altijd de fiere zekerheid van het menselijk meesterschap over de wereld; al met al is het deze minachting voor de werkelijkheid die het […]
We leven in een tijd van het ongerijmde. Elke keer dat je denkt dat het niet erger kan gebeurt het toch. Ik lees en hoor het ene na het andere rampenscenario. Er breekt een burgeroorlog uit in de Verenigde Staten, in Zuid-Afrika ook, Poetin valt Finland of Polen binnen of allebei, er komen opnieuw bussen […]
Gisteren was het op de dag een jaar geleden dat ik mijn boek Het algoritme van de waan, naoorlogse geschiedenis van een babyboomer mocht presenteren in de Gysbert Japicxzaal in Tresoar. Zoals ik al eerder liet weten, ben ik achteraf bezien niet zo tevreden met dit boek. Ik had er beter aan aan gedaan nog […]
‘Russische afwijzing van de ‘Westerse’ waarden als democratie, tolerantie of mensenrechten, schopt tegen het zere been. Toch vragen wij ons zelden af wat nou echt achter deze afwijzing schuilgaat; wij denken meteen aan superioriteitsgevoelens en rabiaat nationalisme. Maar wanneer er een bres in dit standaardbeeld wordt geslagen, ontvouwt zich een heel ander verhaal. De Russische […]
‘Een naam die allen bekend in de oren klinkt. Hij is een alomtegenwoordig wereldpoliticus die een enorm en voor velen onbekend land voorstelt. Als dominant leider van het politiek toneel is hij het onderwerp van verschillende onderzoeken. Iedereen heeft wel een eigen mening over de huidige president van de Russische Federatie. In deze masterproef nemen […]
Vanuit mijn standpunt zal ik niet wankelen. En van mijn plaats zal ik niet bewegen.Tot er een einde komt aan dit alles. Geheiligd en verheerlijkt zij de naam van God. Dat zong de Joodse rabbi Levi Jitzchak uit Berditschew nadat hij de goddelijke gerechtigheid in twijfel had getrokken. Maar hij zong dit ook als bevestiging van […]
‘Een pijnigende voorstelling: dat vanaf een bepaald punt in de tijd de geschiedenis ophield reëel te zijn. Zonder het te merken heeft de hele mensheid plotseling de realiteit verlaten; alles wat sindsdien is gebeurd is absoluut niet waar, maar we kunnen het niet merken. Onze taak is nu dit punt te ontdekken, en zolang we […]
In siel krijt by de berte in wenplak en in namme. Myn berte joech wat rebûlje yn de Fryske famylje doe’t bliken die dat ús mem de nije stamhâlder net Manus Durk neame woe, sa’t de famyljetradysje dat foarskreau. Us heit hjitte Durk Manus, ús pake Manus Durk en ús oerpake wer Durk Manus … […]
‘We leven in een bezeten wereld. En wij weten het. Het zou voor niemand onverwachts komen, als de waanzin eensklaps uitbrak in een razernij, waaruit de arme Europese mensheid achterbleef in verstomping en verdwazing, de motoren nog draaiende en de vlaggen nog wapperende, maar de geest geweken.’ Dat schreef de cultuurfilosoof Johan Huizinga in zijn […]
Het vergelijken van Vladimir Poetin en Adolf Hitler is een gevoelig onderwerp vanwege de ernstige misdaden begaan door Hitler tijdens de Tweede Wereldoorlog en de daaropvolgende Holocaust. Hoewel er enkele oppervlakkige overeenkomsten kunnen zijn tu het zaak ook de historische context bij dit soort vergelijkingen te betrekken, want die is van cruciaal belang. Overeenkomsten zijn […]
De Russische propagandamedia pompten ondertussen complottheoriën rond. Navalnaja zou haar man zelf hebben vermoord met haar „nieuwe vriend”, of de CIA zou het hebben gedaan. Ook werd gesuggereerd dat hij zou zijn overleden na een injectie met coronavaccin Pfizer – een theorie die afgelopen weekend ook door de Nederlandse politicus Thierry Baudet werd overgenomen. Dat […]
De Russische president Vladimir Poetin lijdt aan het syndroom van Asperger, een vorm van autisme. Dat is volgens de Britse krant The Telegraph de conclusie van een rapport van het Office of Net Assessment, een geheime denktank van het Amerikaanse leger. In het rapport merkt auteur Brenda Connors, een expert in bewegingsleer van het Amerikaanse Naval […]
“Net zoals Hitler met een korte verrassingsaanval dacht de Sovjet-Unie te kunnen verslaan, zo dacht Poetin met een snelle, agressieve aanval Oekraïne tot overgave te kunnen dwingen, aldus Freedman. “Beiden hebben de tegenstander onderschat. En beiden lijden als gevolg daarvan.”Het mislukken van Hitlers invasie van de Sovjet-Unie was het begin van de ondergang van nazi-Duitsland. […]
Europa heeft ongeveer de wil verloren om te leven. Je ziet het aan allerlei dingen. Het geboortecijfer is historisch laag, iets boven de anderhalve kind per vrouw. De gemiddelde leeftijd is historisch hoog. In Duitsland is dat nu 47 jaar. Maar met oude mensen kun je niet ten strijde trekken. Het feminisme is deels schuldig […]
‘Poetins beeld had de publieke ruimte doeltreffend vernietigd. Het internet had zich de voorgaande tien jaar net zo ontwikkeld als in andere landen, maar het nam de eigenaardige gedaante aan van een reeks informatiebubbels. Amerikaanse onderzoekers die de blogosferen van de wereld ‘in kaart brachten’, stelden vast dat de Russische blogosferen in tegenstelling tot de […]
Op 28 februari a.s. is het precies een jaar geleden dat ik in Tresoar in Leeuwarden mijn nieuwe boek mocht presenteren: Het algoritme van de waan, naoorlogse geschiedenis in de ogen van een babybomer. ( zie hier) Van alle boeken die ik geschreven heb – dat zijn er inmiddels zo’n stuk of zeven – ben […]
Postmoderne filosofen hebben de neiging om concepten uit de exacte wetenschap uit hun verband te rukken en alleen metaforisch te gebruiken. Vooral de Franse postmodernisten hebben hier een handje van. Dergelijke praktijken werden genadeloos ontmaskerd door twee natuurkundigen, Alan Sokal en Jean Bricmont, die – door close reading toe te passen op een aantal teksten […]
“Want als Poetin die oorlog wint, bestaat het Europa zoals u en ik dat jaren gekend hebben niet meer. Ik heb in mijn leven nog nooit de bel in Europa zo luid horen klinken als hij nu klinkt.” Dat zei Jaap de Hoop Scheffer, voormalig secretaris-generaal van de NAVO gisteren in een gesprek op Radio […]
Dat scheef Thomas von der Dunk in een ingezonden stuk de NRC van gisteren. Behartenswaardige woorden. Ik ben van nature geen doemdenker, maar deze woorden doen me wel terugdenken aan mijn eigen ingezonden stuk, dat een jaar geleden verscheen in de Leeuwarder Courant, als opmaat voor mijn boek Het algoritme van de waan. Dit was […]
‘ Materiële beschrijvingen, geografische details, alles klopt, met ongeëvenaarde precisie. De objectieve werkelijkheid ten voeten uit. Rampen volgen elkaar op, martelingen, bloedvergieten en ander leed, maar als er iets deel uitmaakt van de objectieve werkelijkheid dan dat wel. En als iets de stijl van Willem Frederik Hermans bepaalt, dan is het de daarin uitgedrukte […]
Soms schrijf je een tekst die je daarna blijft achtervolgen als een droom zich telkens herhaalt. Op 24 november 1994 vond in Amsterdam een aanslag op Rob Scholte plaats. Over de expositie van het autowrak, dat van die aanslag was overgebleven, scheef ik een paar maanden later een artikel in De Volkskrant. Deze tekst is […]
Lees maar, er staat niet wat er staat. Er staat:‘O moeder, nooit zult gij de bontjas dragenwaarvoor elk dubbeltje werd omgedraaid,en niet meer ga ik op mijn vrije dagenmet een paar bloemen naar het hospitaal,maar breng de rozen naar de Kerkhoflaan…’ Deze regels zijn ontleend aan het beroemde, lange gedicht Awater van Martinus Nijhoff. ‘Lees […]
In 1958 zag ik bij ons thuis Toon Hermans op tv met zijn onemanshow. Daarin zat zijn beroemde act over Ajax-Elinkwijk. Het toeval wil dat ik kort daarvoor in het oude Ajaxstadion in De Meer een wedstrijd van Ajax tegen Elinkwijk had gezien. Hoe kon het ook anders? Ik was toen elf jaar, en woonde […]
“Langs een rij van zittende dames bewogen de beschil derde waaiers heen en weer, de glimlach op de gezichten ging vrijwel verloren achter de ruikers, en de flacons met gouden dop draaiden rond in de halfgeopende handen met witte handschoenen, waarin de vormvan de nagels goed uitkwam en die nauw om de polsen sloten. Kanten garneersels, […]
In oktober 2001 werd ik getroffen door een tekst van Slavoi Žižek. Dat was kort na de aanslagen van 9/11. Ik moest een lezing houden voor de Fryske Akademy in Leeuwarden en koos als onderwerp ‘Kunst na elf september’. Bij de voorbereiding van mijn verhaal vond ik op internet het artikel van Žižek: Welcome in […]
Begin jaren zeventig las ik Het avondrood der magiërs (1970) van Rudy Kousbroek. Het gaf me een gevoel van verbijstering. Met één klap was het ideeëngoed van een aantal idolen uit mijn boekenkast van tafel geveegd. Kousbroek deelde een kaakslag uit aan de goeroes uit de tijd van de flowerpower. Wetenschap was wetenschap en had […]
De eerste bezoekers zijn al gaan zitten in de Spiegelzaal van Slot Zeist. Even later was de zaal helemaal vol. In deze fraaie omgeving, die bekend staat als de mooiste trouwlocatie van Nederland, mocht ik gisteren de tentoonstelling openen van Leon Adriaans en Eja Siepman van den Berg. (zie mijn blog Tijdgenoten & Tegenpolen.) Dit […]
De ‘reductie’ van de materiële wereld tot psychische toestanden en processen, zowel als de ‘reductie’ van psychische toestanden en processen tot fysische toestanden en processen berust op de veronderstelling dat de disjunctie: ‘ófwel het psychische bestaat, ófwel het fysische bestaat, maar niet allebei’, geoorloofd is. Dit zou gelijk staan met de bewering: ‘ófwel zij kocht […]
In de jaren negentig ontvouwde Francis Fukuyama zijn gedachten over een vermeend einde van de geschiedenis. Langzaamaan zou de wereld één grote liberale democratie worden, zo voorzag hij. Die hele theorie bleek na de aanslagen van 9/11 niet meer dan een voetnoot bij Hegel te zijn geweest. Toch had Fukuyama ook iets nieuws te melden. […]
Ik wil u herinneren aan een historische fenomeen, waarop ik tien jaar geleden gewezen heb in mijn boek Modernisme in Lourdes, Gerard Reve en de secularisering. In de jaren zestig werd aanvankelijk een religie gepredikt waarin de belangeloze liefde centraal werd gesteld. Een religie ook, die zich in toenemende mate zou gaan richten op de […]
Uiteindelijk maakte u onderscheid tussen het ‘obligate geëmmer’ over een paus ‘die een plaat voor zijn kop had’ en de eeuwige waarheid die de Kerk toch nog altijd hoog wilde houden. In Roomse Heisa formuleerde u het in 1985 andermaal in vergelijkbare bewoordingen: ‘Zij [de RK Kerk] veroordeelt de homoseksualiteit, maar zij bedoelt, heel in […]